کرانیوتومی چیست؟ هر آنچه باید درباره این جراحی بدانید!

کرانیوتومی به روشی گفته می‌شود که در آن برداشتن بخشی از استخوان جمجمه به‌منظور نمایان شدن مغز انجام می‌شود. در این روش، با استفاده از ابزارهای تخصصی برای برداشتن بخشی از استخوان به نام فلپ استخوانی استفاده می‌شود. فلپ استخوانی به طور موقت برداشته می‌شود، سپس پس از انجام جراحی مغز جایگزین می‌شود. برخی از روش‌های کرانیوتومی ممکن است از راهنمایی کامپیوتر و تصویربرداری (تصویربرداری تشدید مغناطیسی [MRI] یا توموگرافی کامپیوتری [CT] اسکن) برای رسیدن به محل دقیق در مغزی که قرار است تحت درمان قرار گیرد، استفاده کنند.

انواع کرانیوتومی

کرانیوتومی دو پیشانی گسترده (Extended Bifrontal Craniotomy)

کرانیوتومی دو پیشانی توسعه‌یافته، یک روش سنتی قاعده جمجمه است که برای هدف قراردادن تومورهای مغزی دشوار به سمت جلوی مغز استفاده می‌شود. این مبتنی بر این مفهوم است که برداشتن استخوان اضافی ،از دست‌کاری غیرضروری مغز ایمن‌تر است. کرانیوتومی دو پیشانی گسترده شامل ایجاد یک برش در پوست سر در پشت خط مو و برداشتن استخوانی است که کانتور مدارها و پیشانی را تشکیل می‌دهد. این استخوان در پایان جراحی جایگزین می‌شود. برداشتن موقت این استخوان به جراحان این امکان را می‌دهد که در فضای بین و پشت چشم‌ها بدون نیاز به دستکاری غیرضروری مغز کار کنند. کرانیوتومی دو پیشانی گسترده معمولاً برای آن دسته از تومورهایی استفاده می‌شود که به دلیل آناتومی تومور، آسیب‌شناسی احتمالی تومور یا اهداف جراحی، کاندید حذف با روش‌های کم تهاجمی نیستند.

از این روش برای درمان تومورهای زیر استفاده می‌شود:

•  مننژیوم
•  esthesioneuroblastomas
•  تومور قاعده جمجمه

کرانیوتومی ابرو سوپرااوربیتال کم تهاجمی(Minimally Invasive Supra-Orbital “Eyebrow” Craniotomy)

کرانیوتومی سوپرا اربیتال (که اغلب کرانیوتومی “ابرو” نامیده می‌شود) روشی است که برای برداشتن تومورهای مغزی استفاده می‌شود. در این روش، جراحان مغز و اعصاب یک برش کوچک در ابرو ایجاد می‌کنند تا به تومورهای جلوی مغز یا اطراف غده هیپوفیز دسترسی پیدا کنند . این تومور‌ها در مغز پشت بینی و چشم‌ها  که عمیق‌تر هستند،قرار می‌گیرند. از آنجایی‌که این یک روش کم تهاجمی است، مزیت‌های زیر را ایجاد می‌کند:

• درد کمتر از کرانیوتومی باز
• بهبودی سریع‌تر از کرانیوتومی باز
• حداقل جای زخم

کرانیوتومی سوپرا اربیتال ممکن است بخشی از درمان کیست‌های شکاف Rathke، تومورهای قاعده جمجمه و برخی از تومورهای هیپوفیز باشد.

کرانیوتومی رترو سیگموئید (Retro-Sigmoid “Keyhole” Craniotomy)

رترو سیگموئید، یک روش جراحی کم تهاجمی است که برای برداشتن تومورهای مغزی انجام می‌شود. این روش امکان برداشتن تومورهای قاعده جمجمه را از طریق یک برش کوچک در پشت‌گوش فراهم می‌کند و دسترسی به مخچه و ساقه مغز را نیز امکان پذیر میکند. جراحان مغز و اعصاب از این روش برای دستیابی به تومورهای خاص مانند مننژیوما، نوروم آکوستیک (شوانوم دهلیزی) ، تومورهای پایه جمجمه و تومورهای متاستاتیک مغزی استفاده می‌کنند. مزایای کرانیوتومی سوپرا اورتیبال شامل:

• درد کمتر بعد از عمل نسبت به کرانیوتومی باز
•  جای زخم کمتر و بهبودی سریع‌تر است.

کرانیوتومی اربیتوزیگوماتیک(Orbitozygomatic Craniotomy)

کرانیوتومی اربیتوزیگوماتیک یک روش سنتی برای جراحی قاعده جمجمه است.این روش  به منظور هدف قراردادن تومورها و آنوریسم‌های دشوار استفاده می‌شود. اربیتوزیگوماتیک، بر این مفهوم است که برداشتن استخوان اضافی از دست‌کاری غیرضروری مغز ایمن‌تر است. کرانیوتومی اربیتوزیگوماتیک که معمولاً برای آن دسته از ضایعاتی که برای برداشتن با روش‌های کم تهاجمی‌تر بسیار پیچیده هستند استفاده می‌شود، شامل ایجاد برشی در پوست سر در پشت خط مو و برداشتن استخوانی است که کانتور مدار و گونه را تشکیل می‌دهد.

این استخوان در پایان جراحی سرجای قبلیش گذاشته می‌شود. برداشتن موقت این استخوان به جراحان اجازه می‌دهد تا به بخش‌های عمیق‌تر و سخت‌تر مغز برسند و درعین‌حال آسیب شدید به مغز را به حداقل می‌رسانند. تومورهای مغزی که ممکن است با کرانیوتومی اربیتوزیگوماتیک درمان شوند عبارت‌اند از :

• کرانیوفارنژیوم
• تومورهای هیپوفیز
• مننژیت 

کرانیوتومی ترانس لابیرنت(Translabyrinthine Craniotomy)

 ترانس لابیرنتی روشی است که در آن با  ایجاد یک برش در پوست سر در پشت‌گوش، می‌توانند عملیات برداشتن استخوان ماستوئید و بخشی از استخوان گوش داخلی (مخصوصاً کانال‌های نیم‌دایره‌ای که حاوی گیرنده‌های تعادل هستند) را انجام دهند. سپس جراح تومور تا جایی که ممکن است تومور را بدون خطر آسیب شدید به مغز می‌یابد و خارج می‌کند. هنگامی که شنوایی مفیدی وجود ندارد یا به ناچار مجبور هستیم شنوایی را مختل کینم، رویکرد translabyrinthine  برای حذف نورومای آکوستیک در نظر گرفته می‌شود.  یعنی در طی کرانیوتومی ترانس لابیرنت، کانال‌های نیم‌دایره‌ای گوش برای دسترسی به تومور برداشته می‌شود. ازدست‌دادن کامل شنوایی در نتیجه برداشتن کانال‌های نیم‌دایره‌ای رخ می‌دهد. اگرچه شنوایی با کرانیوتومی ترانس لابیرنتی از بین می‌رود، خطر آسیب عصب صورت ممکن است کاهش یابد.

دلایل انجام کرانیوتومی

کرانیوتومی ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود، از جمله، اما نه محدود به موارد زیر:

• تشخیص، حذف یا درمان تومورهای مغزی
• بریدن یا ترمیم آنوریسم مغزی
• ازبین‌بردن خون یا لخته‌های خونی که  از رگ خونی که نشت کرده‌اند.
• رفع ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) یا رسیدگی به فیستول شریانی وریدی (AVF)
• تخلیه آبسه مغزی که یک کیسه پر از چرک  است.
• ترمیم شکستگی جمجمه
• ترمیم پارگی در غشای پوشاننده مغز (دورا ماتر)
• کاهش فشار داخل مغز (فشار داخل جمجمه‌ای) با برداشتن نواحی آسیب‌دیده یا متورم مغز که ممکن است در اثر آسیب تروماتیک یا سکته ایجاد شود.
• درمان  بیماری صرع
• کاشت دستگاه‌های محرک برای درمان اختلالات حرکتی مانند بیماری پارکینسون یا دیستونی (نوعی اختلال حرکتی)
•  همچنین ممکن است دلایل  خاص دیگری وجود داشته باشد که پزشک شما کرانیوتومی را توصیه کند.

خطرات انجام کرانیوتومی

 این جراحی نیز مانند هر عمل جراحی، ممکن است عوارضی را از خود بروز دهد. خطر جراحی مغز به مکان خاصی در مغز که عمل بر آن تأثیر می‌گذارد، گره‌خورده است. به‌عنوان‌مثال، اگر ناحیه‌ای از مغز که گفتار را کنترل می‌کند تحت عمل جراحی قرار گیرد، ممکن است گفتار در نتیجه جراحی، تحت تأثیر قرار گیرد. برخی از عوارض عمومی‌تر  که ممکن است در هر یک از روش‌ها رخ دهند عبارت‌اند از:

• عفونت
• خون ریزی
• لخته شدن خون
• پنومونی (عفونت ریه‌ها)
• فشارخون ناپایدار
• تشنج
• ضعف عضلانی
• تورم مغز
• نشت مایع مغزی نخاعی (مایعی که مغز را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند)

خطرات مرتبط با استفاده از بیهوشی عمومی

عوارض زیر نادر هستند و به‌طورکلی به مکان‌های خاصی در مغز مربوط می‌شوند و در اثر بیهوشی عمومی،ممکن است ایجاد شوند. بنابراین ممکن است خطرات معتبری برای افراد خاص باشند یا نباشند:

• مشکلات حافظه
• مشکل گفتار
• فلج
• تعادل یا هماهنگی غیرطبیعی
• کما

بسته به شرایط پزشکی خاص شما ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. قبل از انجام عمل حتماً هرگونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.

قبل از عمل کرانیوتومی

 در ابتدا ،پزشک شما این روش را برای شما  به طور کامل توضیح می‌دهد تا در جریان آن قرار بگیرید.شما نیز می‌توانید سؤالاتی که ذهنتان را مشغول کرده است، بپرسید. از شما خواسته می‌شود که رضایت‌نامه‌ای را امضا کنید که اجازه انجام جراحی را می‌دهد. فرم را بادقت بخوانید و اگر چیزی واضح نیست سؤال بپرسید. علاوه بر یک سابقه پزشکی کامل، پزشک شما یک معاینه فیزیکی برای اطمینان از سلامت شما قبل از انجام عمل جراحی انجام خواهد داد. همچنین ممکن است نیاز به آزمایش خون و سایر آزمایشات تشخیصی داشته باشید. شما یک معاینه عصبی قبل از عمل دریافت خواهید کرد که برای مقایسه با معاینات بعد از عمل استفاده می‌شود. از شما خواسته می‌شود که قبل از عمل، معمولاً بعد از نیمه‌شب چیزی نخورید و ناشتا باشید.ممکن است مصرف آب مانعی نداشته باشد. با این حال از پزشک خود سوال کنید.

درصورتی که قصد انجام جراحی دارید،باید پزشک را درجریان موارد زیر قرار دهید:

• اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید
•   اگر به هر نوع دارو، لاتکس، نوارچسب و عوامل بی‌حس‌کننده (محلی یا عمومی) حساسیت دارید .
•  تمام داروهای (تجویز شده و بدون نسخه) و مکمل‌های گیاهی را که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
• درصورتی که سابقه اختلالات خونریزی دارید یا از داروهای ضد انعقاد (رقیق‌کننده خون)، آسپرین یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می‌گذارد استفاده می‌کنید،به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد که این داروها را قبل از عمل قطع کنید.

مواردی که بهتر است بدانید:

• درصورتیکه سیگار می‌کشید، باید دراسرع‌وقت قبل از عمل سیگارکشیدن را متوقف کنید تا شانس شما برای بهبود موفقیت‌آمیز بعد از عمل جراحی و بهبود وضعیت کلی سلامت شما افزایش یابد.
• ممکن است از شما خواسته شود شب قبل از جراحی موهای خود را با یک شامپو ضدعفونی‌کننده مخصوص بشویید.
• درصورت نیاز ممکن است، قبل از عمل یک آرام‌بخش دریافت کنید تا به آرامش برسید.
• نواحی اطراف محل جراحی تراشیده خواهند شد.
• بر اساس وضعیت پزشکی شما، پزشک ممکن است آماده‌سازی خاص دیگری را درخواست کند.
• از شما خواسته می‌شود هرگونه لباس، جواهرات، یا سایر اشیایی که ممکن است در این روش تداخل داشته باشد را بردارید.
• لباسی به شما داده می‌شود تا بپوشید.

در طول انجام روش کراینوتومی چه اقداماتی انجام می‌شود؟

کرانیوتومی به‌طورکلی نیاز به بستری در بیمارستان به مدت  3 تا ۷ روز دارد. همچنین ممکن است چند روز پس از بستری شدن در بیمارستان به واحد توان‌بخشیفرستاده شوید. روش‌های درمانی اتخاذ شده،ممکن است بسته به شرایط شما و شیوه‌های پزشک شما متفاوت باشد. به‌طورکلی،  پس از جراحی کرانیوتومی این فرایند را دنبال می‌کنند:

• یک خط داخل وریدی (IV) در بازو یا دست شما وارد می‌شود.
• یک کاتتر ادراری برای تخلیه ادرار شما وارد می‌شود.
• شما به‌گونه‌ای روی میز عمل قرار می‌گیرید که بهترین دسترسی را به کناره مغزی که می‌توانید بر روی آن انجام دهید را فراهم می‌کند.
• متخصص بیهوشی به طور مداوم ضربان قلب، فشارخون، تنفس و سطح اکسیژن خون شما را در طول جراحی کنترل می‌کند.
•  پوست محل جراحی با محلول ضد عفونی کننده پاک می شود.

روش جراحی 

بسته به ناحیه آسیب دیده مغز، انواع مختلفی از برش ها وجود دارد که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. ممکن است برشی از پشت خط مو در جلوی گوش و پشت گردن یا در محل دیگری بسته به محل مشکل ایجاد شود. اگر از آندوسکوپ استفاده شود، برش ها ممکن است کوچکتر باشند.سر شما توسط دستگاهی در جای خود ثابت می‌شود که در پایان جراحی برداشته می‌شود.برای کنترل خونریزی و درعین‌حال دسترسی به مغز، پوست سرکشیده می‌شود و بریده می‌شود.ممکن است از یک مته پزشکی برای ایجاد سوراخ‌های سوراخ در جمجمه استفاده شود. ممکن است از یک اره مخصوص برای برش استخوان استفاده شود.فلپ استخوان برداشته و ذخیره می‌شود.

سخت شامه (پوشش بیرونی ضخیم مغز که مستقیماً زیر استخوان قرار دارد) از استخوان جدا می‌شود و بادقت بریده می‌شود تا مغز نمایان شود. در صورت نیاز، مایع اضافی از مغز خارج می‌شود. ممکن است از ابزارهای ریز جراحی مانند میکروسکوپ جراحی برای بزرگ‌نمایی ناحیه تحت درمان استفاده شود. این می‌تواند جراح را قادر سازد دید بهتری از ساختارهای مغز داشته باشد و بین بافت غیرطبیعی و بافت سالم تمایز قائل شود. نمونه‌های بافت ممکن است برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال شود.

 ازICP برای اندازه گیری فشار مغز استفاده می‌شود:

ممکن است دستگاهی مانند درن یا نوع خاصی از مانیتور در بافت مغز قرار داده شود تا فشار داخل جمجمه یا فشار داخل جمجمه (ICP) را اندازه‌گیری کند. ICP فشار ایجاد شده توسط بافت مغز، مایع مغزی نخاعی (CSF) و خونرسانی در داخل جمجمه بسته است. س از اتمام جراحی، جراح لایه‌های بافت را به هم بخیه (دوخت) می‌کند. فلپ استخوان با استفاده از صفحات، بخیه‌ها یا سیم‌ها دوباره وصل می‌شود. اگر تومور یا عفونت در استخوان یافت شود، فلپ ممکن است جایگزین نشود. همچنین، اگر رفع فشار (برای کاهش فشار در مغز) موردنیاز باشد، فلپ استخوانی ممکن است جایگزین نشود. برش پوست (پوست سر) با بخیه یا منگنه‌های جراحی بسته می‌شود.

بعد از عمل

بلافاصله پس از عمل و قبل از انتقال به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) برای نظارت به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید.در ICU ممکن است برای کاهش تورم مغز دارویی به شما داده شود. هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس شما ثابت شد و هوشیار بودید، ممکن است به ICU یا اتاق بیمارستان منتقل شوید .پس از اقامت در ICU، به اتاقی در بخش پرستاری جراحی مغز و اعصاب در بیمارستان منتقل خواهید شد. چند روز دیگر در بیمارستان خواهید ماند.ممکن است برای مدتی پس از جراحی به اکسیژن نیاز داشته باشید. به طور کلی، قبل از رفتن به خانه، اکسیژن قطع می شود.تمرینات تنفس عمیق برای کمک به گسترش مجدد ریه ها و جلوگیری از ذات الریه به شما آموزش داده می شود.

بررسی‌های عصبی مکرر توسط کادر پرستاری و پزشکی انجام می‌شود تا عملکرد مغز شما را آزمایش کنند و مطمئن شوند که سیستم‌های بدن شما پس از جراحی به‌درستی کار می‌کنند. برای ارزیابی عملکرد مغز از شما خواسته می‌شود تا دستورات اولیه مختلفی مانند حرکت‌دادن دست‌ها و پاهای خود را دنبال کنید. دانش‌آموزان شما با یک چراغ فلاش بررسی می‌شوند و برای ارزیابی جهت‌گیری از شما سؤالاتی پرسیده می‌شود (مانند نام، تاریخ و مکان شما). قدرت بازوها و پاهای شما نیز آزمایش خواهد شد.

ممکن است برای جلوگیری از تورم صورت و سر، سر تخت شما بالا باشد. مقداری تورم طبیعی است. شما تشویق می‌شوید تا زمانی که در رختخواب هستید به‌اندازه‌ای که تحمل می‌شود حرکت کنید و در ابتدا با کمک از رختخواب خارج شوید و راه بروید، زیرا قدرت شما بهبود می‌یابد. ممکن است از یک فیزیوتراپ (PT) خواسته شود که قدرت، تعادل و تحرک شما را ارزیابی کند و به شما پیشنهاداتی برای انجام تمرینات در بیمارستان و خانه بدهد.

فشرده سازی متوالی

به‌احتمال زیاد هنگامی که در رختخواب هستید دستگاه‌های فشرده‌سازی متوالی (SCD) را روی پاهای خود قرار می‌دهید تا از تشکیل لخته خون جلوگیری کنید. SCDها دارای یک کمپرسور هوا هستند که به‌آرامی هوا را به داخل و خارج آستین‌های نصب شده روی پاها پمپ می‌کند. آنها با فشرده کردن غیرفعال وریدهای پا برای حفظ حرکت خون به جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون کمک می‌کنند. بسته به وضعیت شما، ممکن است چند ساعت پس از جراحی به شما مایعاتی داده شود تا بنوشید. رژیم غذایی شما ممکن است به‌تدریج تغییر کند تا از غذاهای جامد بیشتری استفاده کنید تا بتوانید آنها را مدیریت کنید.

استفاده از کاتتر

ممکن است یک کاتتر در مثانه خود داشته باشید تا ادرار خود را برای یک روز یا بیشتر تخلیه کند یا تا زمانی که بتوانید از رختخواب بلند شوید و به اطراف حرکت کنید. حتماً هرگونه ادرار دردناک یا سایر علائم ادراری را که پس از برداشتن کاتتر رخ می‌دهد گزارش دهید، زیرا ممکن است علائم عفونت قابل‌درمان باشد. بسته به وضعیت شما، ممکن است برای بازیابی قدرت خود برای مدتی به مرکز توان‌بخشی منتقل شوید. بل از ترخیص از بیمارستان، مقدمات ویزیت بعدی با پزشک فراهم خواهد شد. پزشک شما همچنین دستورالعمل‌هایی را برای مراقبت در منزل به شما می‌دهد.

 مراقبت بعد از کرینتومی در خانه

هنگامی که در خانه هستید، مهم است که محل جراحی را تمیز و خشک نگه دارید. پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برای حمام کردن به شما می‌دهد تا جای زخم عفونت نکند. اگر از بخیه‌ها یا منگنه‌های جراحی استفاده شود، در طی ویزیت بعدی مطب برداشته خواهند شد. اگر از نوارهای چسب استفاده می‌شود، آنها را خشک نگه دارید .می‌توانید از یک بانداژ یا کلاه گشاد روی شر خود اشتفاده کنسد. تا زمان بهبود کامل برش (حدود ۳ تا ۴ هفته پس از جراحی) نباید کلاه‌گیس بپوشید.  ممکن است  دچار سردرد یا درد در ناحیه زخم داشته باشید، مخصوصاً با تنفس عمیق، سرفه و حرکت. طبق توصیه پزشک، میتوانید از مسکن برای  کاهش درد مصرف کنید.

آسپرین یا سایر داروهای رقیق‌کننده خون ممکن است احتمال خونریزی را افزایش دهند. مطمئن شوید که فقط داروهای توصیه شده را مصرف کنید و اگر مطمئن نیستید حتما از پزشک خود بپرسید. تمرینات تنفسی مورداستفاده در بیمارستان را برای جلوگیری از عفونت ریه ادامه دهید. به شما توصیه می‌شود از قرارگرفتن در معرض عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی (سرماخوردگی و آنفولانزا) و محرک‌ها مانند دود تنباکو، دود شهری و آلودگی محیطی اجتناب کنید. شما باید به‌تدریج فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. ممکن است چندین هفته طول بکشد تا به سطح انرژی و قدرت قبلی خود بازگردید. ممکن است به شما دستور داده شود که برای چند هفته از بلندکردن وسایل سنگین خودداری کنید تا از فشار بر برش جراحی خود جلوگیری کنید.تا زمانی که پزشک به شما اجازه ندهد رانندگی نکنید.

در صورت بروز هر یک از موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• تب یا لرز
• قرمزی، تورم ، خونریزی یا سایر ترشحات از محل برش یا صورت
• افزایش درد در اطراف محل برش
• بینایی تغییر می‌کند
• گیجی یا خواب‌آلودگی بیش از حد
• ضعف بازوها یا پاهای شما
• مشکل در گفتار
• مشکل در تنفس، درد قفسه سینه، اضطراب یا تغییر در وضعیت ذهنی
• خلط سبز، زرد یا خونی (بلغم)
• فعالیت تشنجی