درمان قطعی انحراف ستون فقرات : انواع و نحوه تشخیص

ستون فقرات افراد در حالت عادی دارای یک منحنی است که در قسمت پایینی کمر به صورت رو به داخل می‌باشد. اما هنگامی‌که ستون فقرات به سمت راست و یا سمت چپ بدن خم شود، در حالت عادی خود نمی‌باشد و سالم نیست. این وضعیت به عنوان انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز شناخته می‌شود. ستون فقرات افراد به‌دلایل مختلف می‌تواند از حالت طبیعی‌اش خارج شود. در اکثر موارد انحراف ستون فقرات یک بیماری نسبتا خوش‌خیم است و توسط یک سری درمان‌های متوالی بهبود می‌یابد؛ به‌همین دلیل توصیه می‌شود که بلافاصله بعد از مواجهه با این مشکل، فرد تحت درمان قرار بگیرد. تنها در این صورت است که پزشک می‌تواند وضعیت ستون فقرات فرد را تحت نظر داشته باشد و به فرد اطمینان دهد که این وضعیتش با گذشت زمان شدیدتر نمی‌شود.
در نتیجه، انحراف ستون فقرات یا همان اسکولیوز هنگامی اتفاق می‌افتد که ستون فقرات فرد به یکی از دو سمت راست یا چپ منحرف و خمیده شود. علائم و خطرات این بیماری بسته به دلیل بروز آن می‌تواند متفاوت باشد و شدت بیماری نیز متغیر است. انحراف ستون فقرات افراد در عکس‌برداری رادیولوژی و یا سایر آزمایشات تصویربرداری به شکل S و یا C انگلیسی نشان داده می‌شود. 

انواع مختلف اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات

همانطور که گفته شد، علائم و خطرات اسکولیوز بسته به دلیل بروز آن متفاوت است و این بیماری انواع مختلفی دارد که غالبا با توجه به سن افراد و یا دلیل بروز آن دسته‌بندی می‌شوند.  انواع مختلف انحراف ستون فقرات عبارت است از:

• انحراف مادرزادی ستون فقرات: که این انحراف در زمان تولد نوزاد وجود دارد و معمولا به دلیل شکل‌گیری نامناسب مهره‌های کمر قبل از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد. در این صورت، ممکن است بخشی از مهره ستون فقرات شکل نگرفته باشد، شکل دیگری داشته و یا پل‌های استخوانی غیرمعمول بین مهره‌ها وجود داشته باشد.
• انحراف ستون فقرات در کودکانی که معمولا کمتر از سه سال دارند. این بیماری معمولا در کودکان پسر شایع‌تر است و غالبا تنها با مراقبت برطرف می‌شود.
• انحراف ستون فقرات ممکن است در نواجانان سنین بین ۳ تا ۱۰ سال نیز بروز پیدا کند که این نوع از انحراف معمولا در دختران بیشتر از پسران است.
• انحراف ستون فقرات ایدیوپاتیک که شایع‌ترین نوع انحراف ستون فقرات است. شاید جالب باشد بدانید که اصطلاح ایدیوپاتیک معمولا برای آن دسته از بیماری‌هایی به‌کار می‌رود که به‌صورت ناگهانی در فرد بروز پیدا می‌کنند و دلیل معینی ندارند. معمولا در نوجوانان سنین بین ۱۱ تا ۱۶ ساله بروز پیدا می‌کند و بیشتر در میان دختران دیده می‌شود. به‌همین دلیل دختران بیشتر در معرض خطر پیشرفت این انحراف قرار دارند.
• انحراف ستون فقرات عصبی-عضلانی: این انحراف نیز می‌تواند توسط هر مسئله‌ای که روی سیستم عصبی یا عضلانی فرد تاثیر می‌گذارد، بروز پیدا کند. به‌عنوان مثال، در صورتی‌که افراد دچار مشکلاتی مانند فلج مغزی، اختلالات دماغی، دیستروفی یا همان تحلیل عضلانی و یا بیماری‌هایی مرتبط با ناهنجاری‌هایی در بافت پیوندی مانند سندروم مارفان باشند، بیشتر در معرض انحراف ستون فقرات قرار می‌گیرد.
• انحراف ستون فقرات بزرگسالان نیز در افراد بالای ۱۸ سال بروز پیدا می‌کند و معمولا به دلیل تغییرات دژنراتیو ایجاد شده با پیری ستون فقرات ایجاد می‌شود.

اما چگونه می‌توان انحراف ستون فقرات را تشخیص داد؟

انحراف غیرمعمول ستون فقرات تنها در معاینات فیزیکی قابل مشاهده و تشخیص است و هیچ علائم مشخصی ایجاد نمی‌کند. اما با شدت یافتن این انحراف ممکن است بیمار با علائم زیر مواجه شود:

• ترازهای غیرمعمول و ناموزون لگن و یا شانه
• پیچ خوردگی بالاتنه و یا قفسه سینه
• درد مبهم در اطراف ستون فقرات
• بروز مشکلات تنفسی
• بالاتر رفتن تیغه‌ی شانه در یک طرف بیشتر از طرف دیگر

درمان قطعی انحراف ستون فقرات

در صورتی‌که با انحراف ستون فقرات خود مواجه شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم آن را نادیده نگیرید و درمان را هرچه سریع‌تر آغاز کنید. در واقع هرچه سریع‌تر درمان را آغاز کنید، احتمال ترمیم و تراز شدن ستون فقرات و همچنین احتمال جلوگیری از عوارض ناشی از این بیماری افزایش می‌یابد. آن دسته از انحرافات ستون فقرات که معمولا بدون دلیل خاصی ایجاد می‌شوند و خفیف هستند، به‌مرور زمان درمان و کنترل می‌شوند. اما در صورتی‌که برای انحراف ستون فقرات مسئله خاصی مانند طول پا وجود داشته باشد، نیاز به تجویز پزشک است تا بتواند ستون فقرات را به حالت معمولی‌اش بازگرداند. در این صورت، پزشک متخصص معمولا با استفاده از روش‌های غیر تهاجمی علائم انحراف ستون فقرات را کنترل می‌کند. این روش‌ها عبارتند از:

• تنظیم ستون فقرات به واسطه کشش صحیح و مناسب، استفاده از درمان‌های کشش مکانیکی یا تراکشن و تنظیمات کایروپراکتیک
• استفاده از تحریکات الکتریکی و ماساژ دادن به‌منظور شل کردن عضلات
• تغییر در شیوه زندگی به منظور افزایش استحکام کمر و در نهایت پشتیبانی و نگهداری از ستون فقرات

قبل از انجام جراحی ستون فقرات گزینه‌های درمانی مختلفی برای درمان این مشکل توصیه می‌شود؛ که عبارتند از:

کنترل انحراف ستون فقرات و نظارت برآن

توصیه می‌شود حتی اگر دچار انحراف ستون فقرات خفیف و یا ایدیوپاتیک هستید، به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت ستون فقرات شما به صورت سالانه معاینه شود. در این صورت، مراجعه منظم و دوره‌ای به پزشک می‌تواند در جلوگیری از تشدید این بیماری و خطرات جراحی بسیار موثر باشد. معمولا در این شرایط، پزشک متخصص به محض بروز یک مسئله جدی می‌تواند برنامه درمانی غیرتهاجمی را آغاز کند و در این صورت از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری می‌شود.
غالبا افراد جوان و حتی نوجوانان زیادی هستند که با انحراف ستون فقرات مواجه می‌شوند؛ در این‌صورت اگر این افراد این به این مشکل توجه نکنند و برای درمان آن اقدام نکنند، به‌مرور زمان متوجه تغییرات ناخوشایندی در ظاهر خود خواهند شد.

حرکات کششی

یکی از موثرترین روش‌ها در درمان و تنظیم انحراف ستون فقرات، انجام حرکات کششی است. در این مورد نیز فرد باید از پزشک خود سوال کند که کدام حرکت کششی برای وضعیت ستون فقراتش بهتر عمل می‌کند. معمولا حرکاتی کششی که برای تنظیم ستون فقرات و درمان انحراف آن تجویز می‌شوند، عبارتند از:

• بالا کشیدن یک دست با یک قدم به پایین : در صورتی‌که انحراف بیش از حد ستون فقرات باعث شود که یک پا از پای دیگر بلندتر باشد، باید با پای بلندتر خود روی یک پله کوچک بروید. پس از آن، از پای مخالف خم شده و زانوی خود را به سمت زمین و در حالت لانژ به سمت پایین بیاورید. در این میان، همانطورکه به سمت پایین حرکت می‌کنید، بازوی همان سمت پای پایین شده‌تان را تا اندازه‌ای که می‌توانید به سمت بالا ببرید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس به وضعیت اولیه خود بازگردید. این حرکت را برای طرف دیگر خود نیز انجام داده و ۵ تا ۱۰ بار آن را تکرار کنید.
• کشش توسط توپ : روی زانوهایتان قرار بگیرید. توپ بزرگی که مخصوص تمرینات ورزشی است را در کنار لگن و در سمت مقابل انحراف ستون فقراتتان قرار دهید. وزن خود را کاملا روی توپ بیاندازد؛ به صورتی‌که کاملا روی آن قرار گرفته و توپ در میان لگن و در پایین قفسه دنده قرار بگیرد. با استفاده از پاها و دستی که پایین است، تعادل خود را هنگام کشش دست بالایی حفظ کنید تا در نهایت کشش بیشتری ایجاد شود. برای ۲ تا ۳ بار این حرکت را به صورت روزانه انجام دهید و هر بار چند ثانیه حالت خود را حفظ کنید.
• بالا و پایین رفتن در حالت پلانک : فرض کنید می‌خواهید حرکت شنا را انجام دهید و در حالت پلانک قرار بگیرید. پس از آن خود را به سمت عقب بکشید تا پاشنه‌ها به زمین بخورد و باسن خود را نیز تا حدی که بدنتان انعطاف دارد، به سمت بالا بکشید. برای دو ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس به حالت اولیه بازگردید. این حرکت را نیز روزانه برای ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
• حالت قیچی با زانوهای خم‌شده و بالا کشیدن دست : صاف بایستید و با پای بلندتر خود، قدمی بزرگ به سمت جلو بردارید. پس از آن، وزن خود را بین پاهای جلو و عقب تغییر دهید. زمانی‌که وزن خود را روی پای جلویی قرار می‌دهید، زانوی آن پا را باید خم کنید. در این میان، همانطور که این کار را انجام می‌دهید، دست سمت مخالف پای جلو را به بالا بکشید. دست دیگرتان را نیز در حالتی‌که کف دست به سمت بالا باشد، به عقب بکشید. در این صورت، بالاتنه شما به سمت پای جلو می‌چرخد. برای چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس دست‌های خود را پایین بیاورید و بدنتان را در مرکز قرار دهید. برای همین طرف از بدن، این حرکت را ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید.

کشش مکانیکی ستون فقرات یا درمان تراکشن

برای درمان انحراف ستون فقرات تمرینات ملایم کششی دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید این تمرینات را نیز امتحان کنید:

• در ابتدا باید پشت به دیوار ایستاده و یک وسیله که دارای یک پد نرم است، در زیر چانه و پشت گردن قرار دهید. در این زمان بیمار باید زانوهای خود را خم کرده و سپس کمر را صاف کند و به بالا برگردارند. برای چند دقیقه هر دو ثانیه یک بار، این حرکت تکرار شود. این حرکت کششی، حرکتی بسیار ملایم است که از کشش و ترکشن تشکیل شده است و بیمار را در تمام مدت زمان انجام آن، کنترل می‌کند. به واسطه این حرکت ستون فقرات شل شده و دیسک‌های سالم نخاعی نیز تقویت می‌شود.
• استفاده از صندلی تراکشن نیز از دیگر روش‌های درمان انحراف ستون فقرات است. صندلی تراکشن روی ستون فقرات افراد تاثیر قدرتمندی دارد و به همین دلیل استفاده از آن باید تحت نظر یک متخصص آموزش دیده، انجام شود. در طی این درمان، فرد روی صندلی تراکشن می‌نشیند و بندهایی در قسمت تحتانی تنه بسته می‌شوند. دستگاه تراکشن به طور همزمان ستون فقرات فرد را می‌چرخاند، دراز کرده و در نهایت صاف می‌کند. در برخی موارد نیز، از فرد بیمار خواسته می‌شود که هنگام نشستن روی صندلی تراکشن به طور همزمان تمرینات بخصوصی را انجام دهد که مرتبط با همین روش درمانی هستند و به‌واسطه آن‌ها، اصلاح موقعیت ستون فقرات بهتر و حتی سریع‌تر صورت می‌گیرد.
• گزینه دیگر برای درمان انحراف ستون فقرات، تراکشن لرزش است. در این‌صورت، با ایستادن و یا دراز کشیدن روی تخت ویبریشن می‌توان به آرامش عضلات تنش‌دار، آرام‌کردن اعصاب تحریک‌شده و حتی تسکین دردهای مزمن کمک کرد. این درمان بسیار ساده است و تاثیر بسیار قدرتمندی دارد؛ به همین دلیل امروزه استفاده از این ابزار برای تراز کردن ستون فقرات یک درمان ضروری محسوب می‌شود.

در نهایت، این پزشک شماست که تشخیص می‌دهد کدام نوع از درمان‌های کششی به منظور اصلاح انحراف ستون فقرات شما مناسب‌تر و موثرتر است.

ماساژ درمانی

علاوه بر ویبریشن یا همان لرزش، با استفاده از تکنیک‌های ماساژ درمانی نیز می‌توان تنش عضلات را آرام کرد. تکنیک‌های ماساژ درمانی دقیقا عضلاتی را تحت درمان و اصلاح قرار می‌دهند که باعث نامتقارن شدن کمر و یا انحراف ستون فقرات شده است. به منظور اصلاح انحراف ستون فقرات نیز نوع خاصی از ماساژ به نام Tapotemnt وجود دارد که طی آن، ماساژور از یک دستگاه کوبه‌ای خاص استفاده می‌کند تا بتواند به طور موثرتر در درمان انحراف ستون فقرات فرد عمل کند.

درمان انحراف ستون فقرات با استفاده از تنظیمات کایروپراکتیک

تقریبا اغلب افراد از انحراف ستون فقرات حالتی S یا C مانند در دو سمت کمر تصور می‌کنند. ستون فقرات حالتی سه بعدی دارد و انحراف آن می‌تواند روی انحنای رو به جلو و رو به عقب ستون فقرات در نواحی گردن و پایین کمر فرد تاثیرگذار باشد. در چنین مواقعی است که کایروپراتیک یا درمان دستی فن ماساژ و جابجایی ستون فقرات، می‌تواند موثر واقع شود. این درمان طیف وسیعی از روش‌های درمانی مانند کشش و گرم‌کردن بافت‌ها و عضلات به منظور اصلاح ستون فقرات را شامل می‌شود. غالبا بیمارانی که دچار ناهنجاری شکلی یا همان انحراف ستون فقرات هستند، می‌توانند از روش‌های ماساژ درمانی و مزایای آن، به‌منظور رفع گرفتگی عضلانی، اصلاح عصب‌های فشرده شده با استفاده از کشش یا امواج فراصوت برای عضلات منقبض شده، استفاده کنند. به‌و‌اسطه این درمان نیروهای دقیق و ملایمی که به نواحی خاصی وارد می‌شود، کمک می‌کنند که استخوان ترقوه و ستون فقرات در قسمت پایینی کمر به سمت عقب برده شوند و این مسئله انحنایی که منجر به بیرون‌زدگی تیغه‌های شانه و کمردرد می‌شود را، اصلاح و رفع می‌کند.

تحریک الکتریکی عصب

از دیگر روش‌های درمان انحراف ستون فقرات، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست یا همان روش TENS است که این درمان، آن‌دسته از اعصاب تحریک‌شده و فشرده شده‌ای که در قسمت کمر قرار دارند و باعث سفتی عضلات می‌شوند را، آرام می‌کند. در طی این روش، درمان با استفاده از یک واحد TENS و همچنین با استفاده از الکترودهای کوچکی که روی پوست فرد قرار می‌گیرند، انجام می‌شود. در این‌صورت، جریان الکتریکی از بافت عبور کرده و واکنش حرارتی، فیزیولوژیکی و شیمیایی را تحریک می‌کند. استفاده از این درمان کاملا بی‌خطر بوده و فرد دردی را احساس نخواهد کرد. همچنین استفاده از این روش برای درمان انحراف ستون فقرات بسیار موثر است.

تزریق نخاعی

زمانی‌که انحراف ستون فقرات به اعصاب داخل و اطراف ستون فقرات فشار وارد می‌کند، فرد درد و بی‌حسی را تجربه خواهد کرد. برای این منظور استروئید تزریق می‌شود تا فشار روی نخاع کاهش پیدا کند.

استفاده از بریس کمر

استفاده از بریس‌های کمر یا کمربندهای طبی روشی برای جایگزین کردن عمل جراحی است. این بریس‌ها پشتیبانی ایجاد می‌کنند و با نگهداری اضافی ستون فقرات، درد این ناحیه را کاهش داده و بهبود می‌بخشند. استفاده از بریس‌ها معمولا برای درمان انحراف ستون فقرات در کودکان استفاده می‌شود و برای صافی انحراف ستون فقرات افراد بزرگسال بی‌تاثیر است. گرچه بریس در کوتاه مدت باعث کاهش درد می‌شود اما در کنار آن، عضلات را تضعیف کرده و در نهایت، باعث ایجاد کمردرد بیشتر در فرد خواهد شد.

فیزیوتراپی

به منظور درمان انحراف ستون فقرات، فیزیوتراپی به روش‌های مختلف و با اهداف درمانی متفاوتی انجام می‌شود که عبارتند از:

• تمرکز روی عملکرد تنفسی فرد بیمار
• استفاده از تمرینات تصویر آینه‌ای با هدف متعادل کردن انحراف
• قرار دادن حالات ضدانحرافی در فعالیت‌های روزمره فرد
• اجرای تمرین‌های غیر اختیاری با هدف حفظ مغز و ماهیچه‌ها

تغییر در سبک زندگی

فردی که دچار انحراف ستون فقرات است با تغییر برخی از عادت‌های روزانه می‌تواند به درمان خود کمک کند. به‌عنوان مثال:

• کشش‌هایی که توسط متخصص توصیه می‌شود به‌صورت منظم و روزانه دنبال شود.
• از رژیم‌های ضدالتهابی به منظور کاهش درد انحراف ستون فقرات استفاده شود.
• مکمل‌های غذایی نیز بسیار موثر هستند؛ مانند ویتامین D که منجر به تقویت و بهبود تراکم استخوانی می‌شود. استفاده از منیزیم نیز سلامت استخوان را بهبود می‌بخشد. اسیدهای چرب امگا ۳ نیز فواید ضدالتهابی دارند. زردچوبه نیز در تسکین دردهای مزمن بسیار موثر است.
• وضعیت خواب فرد نیز باید اصلاح شود. در این صورت توصیه می‌شود از تشک‌های نیمه سفت یا سفت هنگام خوب استفاده کنید و از خوابیدن روی شکم بپرهیزید.

جراحی

جراحی نیز آخرین گزینه درمان انحراف ستون فقرات است که با هدف جلوگیری از پیشرفت انحنا، کاهش بدشکلی ایجاد شده و حفظ تعادل تنه انجام می‌شود. معمولا در بیمارانی برای درمان از روش جراحی استفاده می‌شود که اسکولیزو شدید داشته و یا انحراف ستون فقراتشان در حال تشدید است.