اسپوندیلوزیس ستون فقرات چیست و درمان آن

در بیماری اسپوندیلوزیس تک تک بدن‌های مهره‌ای ستون فقرات در موقعیت خود نسبت به یکدیگر تغییر می‌کنند. اسپوندیلوزیس  یک بیماری مهره‌ای است که در آن شکاف یا شکافی در قوس مهره ایجاد می‌شود. این می‌تواند بدن مهره را ناپایدار کند. از سوی دیگر، اسپوندیلوزیس دژنراتیو یکی از علائم پیری است که در نتیجه ساییدگی و پارگی مهره‌ها رخ می‌دهد. اسپوندیلوزیس ستون فقرات بیشتر در مهره پنجم و کمتر در مهره چهارم کمری رخ می‌دهد. در اسپوندیلوزیس، قسمت فوقانی ستون فقرات به سمت جلو (به صورت شکمی) روی بدنه مهره زیر می‌لغزد. این به لغزش گردابی نیز معروف است. Spondylosis deformans یک اصطلاح جمعی برای تغییرات دژنراتیو مختلف در مهره‌ها است.  

علل ایجاد اسپوندیلوزیس ستون فقرات چیست؟

در حالی که اسپوندیلوزیس دژنراتیو افراد مسن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، اسپوندیلوزیس واقعی بر کودکان و نوجوانان در مرحله رشد تأثیر می‌گذارد. در بسیاری از موارد، استعداد ابتلا به اسپوندیلوزیس واقعی ارثی است (دیسپلازی، اسپینا بیفیدا). این بیماری هنوز در نوزادان و کودکان نوپا خود را نشان نمی‌دهد – فقط در سنین ۱۲ تا ۱۷ سالگی ایجاد می‌شود. فشار بیش از حد مکرر مهره‌ها از طریق ورزش یا سایر فعالیت‌های بدنی یکی دیگر از عوامل خطر است. ترک یا شکستگی در مهره نیز می‌تواند ناشی از آسیب حاد یا بیماری استخوانی مانند پوکی استخوان باشد. تومورها و التهابات به ندرت علت اسپوندیلوزیس ستون فقرات هستند. ورزش‌های پرخطر برای ابتلا به اسپوندیلوزیس ، تمرین با وزنه یا وزنه‌برداریی و به دلیل کشش بیش از حد ستون فقرات، کشتی، جودو، شنای دلفین، یوگا، ژیمناستیک، باله و ژیمناستیک هنری است.

اشکال اسپوندیلوزیس ستون فقرات

با توجه به علت آسیب، پزشکی اشکال مختلفی را تشخیص می‌دهد.

• سندرم فشاری Arteria vertebralis یا Arteria spinalis anterior در اینجا ستون فقرات تغییر شکل یافته بر رگ های خونی تامین کننده طناب نخاعی فشار وارد می‌کند. در نتیجه سلول‌های عصبی فاقد مواد مغذی ضروری و اکسیژن هستند. آنها در حال مرگ هستند. این نوع آسیب به نخاع همان چیزی است که علم میلوپاتی می‌نامد.
• فشرده سازی اسپوندیلوژنیک ؛ پزشک متخصص این را به معنای کانال نخاعی می داند که به دلیل تغییر شکل استخوان ها تنگ شده است. این به اصطلاح تنگی نخاعی به طور مستقیم به نخاع فشار می آورد و به طور منظم باعث کمردرد شدید و شکایات عصبی می‌شود.
• اسپوندیلوزیس همراه با رادیکولوپاتی ؛ شکلی که به عنوان سندرم ریشه نیز شناخته می‌شود، آسیب مستقیم به ریشه عصبی را توصیف می کند.
• Spondylosis deformans ؛اگر خارهای استخوانی مهره‌های مختلف به یکدیگر متصل شوند، یک ساختار منسجم تشکیل می‌شود. این امر تحرک ستون فقرات را محدود می‌کند.
• اسپوندیلوزیس هیپراستوتیک؛ شکل خاصی نیز در اثر یک بیماری متابولیک مانند دیابت ایجاد می‌شود .
• اگر نه میلوپاتی و نه رادیکولوپاتی یا اختلالات عصبی رخ دهد، بیماری یکی از دیگر اسپوندیلوزها است.

استرس فوق‌العاده یا تأثیر خارجی بر ستون فقرات، از طریق خشونت یا زمین خوردن، از دیگر دلایل ابتلا به اسپوندیلوزیس است. در برخی موارد استعداد ژنتیکی و ارثی نقش خاصی دارد.

علائم اسپوندیلوزیس ستون فقرات

اسپوندیلولیز کمردرد در ناحیه باسن و ران است . اگر بیمار به عقب خم شود، درد افزایش می یابد. خم شدن به جلو اثر تسکین دهنده دارد. در این صورت درد کمتر خواهد شد. تغییرات در وضعیت بدن همچنین می‌تواند در انحرافات لگن و زانو ظاهر شود. با این حال، در تعداد بسیار زیادی از موارد (تقریباً ۸۰٪)، اسپوندیلولیز نیز بدون علامت است و پس از آن حداکثر به طور تصادفی کشف می‌شود. این امر به ویژه زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات و رباط‌ها به اندازه کافی قوی باشند تا ثبات کافی برای ستون فقرات ایجاد کنند. علائم اسپوندیلوزیس ستون فقرات و فتق دیسک یا بیرون زدگی دیسک کمر ممکن است مشابه باشند. اشعه ایکس، ام آر آی یا سی تی اسکن شفافیت را فراهم می‌کند.

با اسپوندیلوزیس ستون فقرات چه کنیم؟

درمان اسپوندیلوزیس ستون فقرات به شرایط فردی بستگی دارد: درد یا محدودیت حرکتی بیمار، نوع اسپوندیلولیز، سن بیمار و شدت بیماری. بیماران اسپوندیلولیز که هیچ درد یا ناهنجاری عصبی ندارند نیازی به درمان خاصی ندارند.

درمان محافظه کارانه

روش ارجح برای درمان اسپوندیلوزیس ستون فقرات، درمان محافظه کارانه است که نیازی به جراحی ندارد. تسکین یا بهبود اسپوندیلوزیس معمولاً در سه ماه با درمان محافظه کارانه قابل انتظار است. اگر ورزش علت مشکوک اسپوندیلوزیس باشد، معمولاً استراحت از ورزش مورد نظر توصیه می‌شود. با این حال، این فقط در مورد ورزش‌هایی که به نفع اسپوندیلولیز هستند صدق می کند. ورزش‌های دیگر ، به ویژه آنهایی که عضلات پشت و هسته را تقویت می کنند، توصیه می‌شود. قسمت آسیب دیده ستون فقرات نیز ممکن است با کمک کرست، گچ گیری یا بانداژ نگهدارنده بی‌حرکت یا تثبیت شود.

تمرینات خاص فیزیوتراپی که در درجه اول باعث تقویت عضلات مرکزی و در نتیجه تثبیت ستون فقرات می‌شود، مفید است. داروهای مسکن و ضد التهاب اغلب برای تسکین درد و جلوگیری از وضعیت بد بدن ناشی از درد تجویز می شوند. همچنین روند بیماری را می‌توان با استفاده از اشعه ایکس، CT یا MRI بررسی کرد.

درمان جراحی

اگر درمان محافظه کارانه بعد از چندین ماه ناموفق باشد و بیمار از درد شدید رنج ببرد، می‌توان عمل جراحی را در نظر گرفت. در صورت وجود علائم عصبی مانند فلج در پاها، برای جلوگیری از آسیب دائمی به اعصاب، باید سریع عمل کرد. به خصوص در کودکان و نوجوانان‌، این عمل سعی می‌کند شکاف مهره‌ها را ببندد. این شکاف با مواد استخوانی خود بدن پر می‌شود و با پیچ یا پین تثبیت می‌شود. در بزرگسالانی که آسیب بیشتری به مفصل مهره‌ای و دیسک‌های بین مهره‌ای دارند و در افراد جوان با لغزش مهره‌ای بسیار شدید، سفت شدن مهره آسیب‌دیده یک گزینه است. موقعیت مهره با یک صفحه یا میله ساخته شده از تیتانیوم اصلاح می‌شود و ریشه‌های عصبی تسکین می‌یابد. به عنوان مراقبت‌های بعدی پس از جراحی ستون فقرات، بیماران باید حتما از فیزیوتراپی استفاده کنند.

توانبخشی برای درمان یا بعد از جراحی اسپوندیلوزیس ستون فقرات

توانبخشی اسپوندیلوزیس ستون فقرات می‌تواند هم به عنوان بخشی از درمان محافظه کارانه و هم بعد از جراحی اسپوندیلولیز انجام شود. علاوه بر درمان درد، تمرکز در اینجا در درجه اول بر ساخت عضلات در ناحیه شکم و پشت برای تثبیت ستون فقرات است. علاوه بر ورزش و فیزیوتراپی، تمرینات تمدد اعصاب و روان درمانی نیز اغلب ارائه می‌شود. از آنجایی که اضافه وزن به ستون فقرات نیز فشار وارد می کند، برای کاهش وزن بدن بیمارانی که دارای اضافه وزن هستند، کار انجام می‌شود. پس از عمل اسپوندیلوزیس، بدن به حدود دوازده هفته استراحت نیاز دارد. تنها در این صورت است که اجسام خارجی کاشته شده استخوانی می‌شوند و در برابر استرس‌های ناشی از عضله سازی مقاومت می‌کنند. توانبخشی برای تثبیت و بسیج بیشتر باید حدود سه ماه پس از عمل انجام شود.