لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر) یا اسپوندیلولیستزیس
لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر) یکی از بیماری‌های جدی ستون فقرات است که باید در مان شود. اصطلاح علمی لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر)،اسپوندیلولیستزیس است که شامل لغزش مهره نسبت به مهره زیر است. این بیماری نتیجه ازبین‌رفتن جزئی یا کلی هم‌ترازی بدنه‌های مهره‌های مجاور است.اسپوندیلولیستزیس می‌تواند مادرزادی یا ثانویه به فرایندهای پاتولوژیک ماهیت متفاوت باشد. استعداد اصلی با عوامل خطری مانند دژنراسیون مرتبط با سن (به‌عنوان‌مثال استئوآرتریت)، حداقل ضربه‌های مکرر، وجود تغییر شکل و فرایندهای مبتنی بر تومور همراه است.
اسپوندیلولیستزیس در زنان بالای ۴۰ سال شایع‌تر است. جای تعجب نیست که شرایطی مانند یائسگی و پوکی‌استخوان می‌توانند باعث لغزش مهره‌ها شوند. این آسیب‌شناسی حدود ۵ درصد از جمعیت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، اما در بین ورزشکاران شایع‌تر است و می‌تواند به ۲۰ درصد برسد.
اسپوندیلولیستزیس می‌تواند درجات مختلفی داشته باشد.
زیر لوکس شدن بدن مهره‌ها باعث ایجاد درد در ناحیه کمر می‌شود که در حین حرکات کمر تشدید می‌شود و می‌تواند ناتوان‌کننده باشد. گاهی اوقات، اسپاسم و سفتی نیز همراه است.در صورت فشردگی عصب، درد می‌تواند در طول مسیر عصب سیاتیک، از باسن تا اندام تحتانی تابش کند.
اسپوندیلولیستزیس می‌تواند مستعد تنگی مهره و شروع نقایص عصبی ناشی از فشردگی طناب نخاعی باشد؛ بنابراین علائم دیگر ممکن است شامل بی‌حسی، ضعف و احساس سوزن‌سوزن شدن باشد.
هنگامی که بیماری تشخیص داده شد، پزشک یا فیزیوتراپیست می‌تواند برنامه ورزشی را پیشنهاد کند که باعث می‌شود مهره‌ها به سمت جلو سر بخورند و پایدارتر شوند. سایر رویکردها شامل استفاده از کرست یا بریس ارتوپدی است. در موارد شدید می‌توان از جراحی (آرترودز) استفاده کرد که مهره‌های آسیب‌دیده را مسدود می‌کند.
بسته به اینکه این لغزش چگونه رخ می‌دهد، ما در مورد موارد زیر صحبت می‌کنیم:
ANTEROLISTHESIS : زمانی که لغزش مهره در قسمت قدامی نسبت به مهره زیرین اتفاق می‌افتد. این نشان‌دهنده شایع‌ترین شکل اسپوندیلولیستزیس است و عمدتاً مهره‌های چهارم یا پنجم کمری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
RETROLISTHESIS : زمانی که در خلف رخ می‌دهد.
LATEROLISTHESIS : اگر به‌صورت جانبی رخ دهد.
اسپوندیلولیستزیس می‌تواند:
مادرزادی (از بدو تولد وجود دارد)،
پس از ضربه (که پس از ضربه رخ می‌دهد)،
ثانویه به استرس مکانیکی مکرر (معمولاً در افرادی که ورزش‌هایی مانند شیرجه، ژیمناستیک یا وزنه‌برداری انجام می‌دهند که تمرینات مکرر روی ستون فقرات انجام می‌دهند)،
پاتولوژیک (ثانویه به بیماری‌های سیستمیک مؤثر بر ستون فقرات).
علائم لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر)
علائم اصلی اسپوندیلولیستزیس عبارت‌اند از:
- درد در قسمت تحتانی کمر که به باسن و اندام تحتانی تابش می‌کند،
- آستنی و ضعف عمومی،
- مشکل در حرکت تنه و اندام تحتانی،
- مشکلات در کار و فعالیت‌های ورزشی،
- پارستزی (احساس سوزن‌سوزن شدن یا شوک الکتریکی) در اندام تحتانی.
- تصویر بالینی همراه با توصیف علائم اغلب راه‌حل یک مشکل ستون فقرات است، اما باید با معاینات ابزاری مانند عکس‌برداری با اشعه ایکس از ستون فقرات و MRI (تحقیق سطح دوم) بررسی شود.
ازآنجایی‌که اسپوندیلولیستزیس یک آسیب‌شناسی با مشکلات مکانیکی است، درمان کاملی وجود ندارد، به همین دلیل درمان بر اساس موارد زیر است:
- جلوگیری از فشار و فشار بیشتر بر روی ستون فقرات،
- درمان ضد درد با استفاده از داروهای رایج ضدالتهابی و مسکن‌ها،
- فیزیوتراپی،
- جراحی در اشکال شدید که به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد.
علل لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر)
مادرزادی: زمانی که از بدو تولد وجود داشته باشد. این نوزادان با نقص مفصلی مهره، معمولاً پنجمین مهره کمری (L5) به دنیا می‌آیند که به سمت جلوروی استخوان خاجی می‌لغزد.
ISTHMIC: هنگامی که به دنبال یک شکستگی استرسی در تنگه مهره رخ می‌دهد، نمونه‌ای از موارد اضافه‌بار مکانیکی در ورزشکاران است.
دژنراتیو اکتسابی، اغلب ثانویه به تصویر آرتروز؛
بعد از جراحی: یعنی بعد از جراحی روی ستون فقرات.
آسیب‌زا: به دنبال ضربه‌ای مانند تصادف رانندگی، زدوخورد، سرمایه‌گذاری و … رخ می‌دهد.
ثانویه به تنش‌های مکانیکی مکرر، مانند افرادی که ورزش‌های خاصی را انجام می‌دهند.
پاتولوژیک: زمانی که به دنبال یک آسیب‌شناسی سیستمیک رخ می‌دهد که به طور ثانویه ستون فقرات را درگیر می‌کند، مانند:
متاستاز تومور مهره‌ای یا نئوپلاسم اولیه استخوان،
بیماری‌های استخوانی مانند پوکی‌استخوان، بیماری پاژه، سندرم مارفان یا اهلرز دانلوس، آکندروپلازی، استئووژنز ایمپرفکتا، نوروفیبروماتوز، استئومیلیت، آرتریت روماتوئید، اسپوندیلیت آنکیلوزان، بیماری پات در نتیجه سل استخوانی .
برای ارزیابی درجه لغزش از طبقه‌بندی Meyerding بر اساس ۴ درجه استفاده می‌شود:
- ۱: لغزش کمتر از ۲۵٪ است.
- ۲: لغزش کمتر از ۵۰٪
- ۳: لغزش کمتر از ۷۵٪
- ۴: لغزشی که می‌تواند به ۱۰۰٪ برسد.
علائم لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر)
تصویر بالینی از موضوعی به موضوع دیگر با علائمی متفاوت است که بسته به درجه لغزش و سرعت رخ‌دادن آن می‌تواند کم‌وبیش شدید باشد. در بیشتر موارد، درد متوسط و متناوب احساس می‌شود که می‌تواند در طول روز بدتر شود و در طی فعالیت یا فعالیت بدنی شدیدتر تشدید شود .
علائم اصلی اسپوندیلولیستزیس عبارت‌اند از:
- “کمردرد” یا درد در ناحیه کمر (کمردرد یا “کمردرد مکانیکی”) و در ناحیه خاجی که می‌تواند در طول مسیر عصب سیاتیک تابیده شود (باسن، ران، ساق پا تا پا). درد به‌خصوص در مورد گسترش ستون فقرات تشدید می‌شود.
- سفتی ستون فقرات با مشکل در حرکت: ما از لنگش نوروژنیک در مورد تنگی کانال مهره صحبت می‌کنیم.
- استنی، خستگی و ضعف عمومی،
- مشکل در حرکات تنه مانند خم شدن به جلو یا پهلو،
- کاهش فعالیت‌های کاری و عملکرد ورزشی به دلیل وجود درد،
- ضعف عضلانی به‌خصوص در اندام تحتانی،
- احساس سوزن‌سوزن شدن و خواب اندام (دست‌وپا، بازو و ساق پا)،
- کوتاه شدن تنه و جابه‌جایی شکم به سمت جلو، در موارد شدید.
تشخیص بیماری
به‌منظور تشخیص لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر) باید تاریخچه پزشکی، پزشک سابقه بالینی اخیر و گذشته بیمار را بررسی کرد و اقدامات زیر را انجام داد:
- سابقه خانوادگی آسیب‌شناسی یا مشکلات ستون فقرات،
- وجود پاتولوژی سیستمیک درگیر ستون فقرات مانند آرتریت روماتوئید، اسپوندیلیت آنکیلوزان، لوپوس، اسپینا بیفیدا،
- رذائل وضعیتی مانند اسکولیوز، کیفوز یا لوردوز،
- اپیزودهای ضربه به ستون فقرات (از تصادفات جاده‌ای، زدوخورد و …)
- فعالیت‌های ورزشی در معرض خطر اسپوندیلولیستزیس
آزمایش‌ها و تصویربرداری:
اشعه ایکس از ستون فقرات در حالت ایستاده یا تحت بار، در دو برآمدگی. اغلب لازم است تمرکز معاینه نه‌تنها به قسمت ستون آسیب‌دیده بلکه به بخش‌های مجاور نیز گسترش یابد.
رزونانس مغناطیسی، مفید در مطالعه تغییرات بافت‌های نرم اطراف مهره مانند دیسک، هسته پالپوزوس، غضروف‌های مفصلی و رباط‌های مهره‌ای. این یک بررسی سطح دوم است که برای عمق بخشیدن به تصویر استاندارد رادیولوژیکی مفید است. همچنین در مطالعه کانال مهره‌ای مفید است که بفهمیم آیا ممکن است در چنین سطحی رنجی وجود داشته باشد که بتواند علائم عصبی ایجاد کند.
سی‌تی‌اسکن قفسه سینه و شکم با مطالعه ستون فقرات، درصورتی‌که بخواهید مشکوک به وجود تومور استخوانی را بررسی کنید.
الکترومیوگرافی: در صورت بروز علائم عصبی برای ارزیابی رنج اعصاب و تشخیص افتراقی با مشکلات مربوط به عضلانی مفید است.
درمان لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر)
برای درمان لقی مهره ستون فقرات (گردن و کمر) می‌توانیم یکی از رویه‌های زیر را در پیش بگیریم:
- پیشگیرانه (بر اساس آموزش وضعیتی و کاهش استرس مکانیکی بر ستون فقرات)،
- علامت‌دار (باهدف کاهش شدت علائم و افزایش کیفیت زندگی).
درمان پیشگیرانه بر اساس موارد زیر است:
- استراحت مطلق در حادترین مراحل بیماری،
- ماساژدرمانی (مجموعه ماساژهایی که توسط متخصصان معتبر مانند فیزیوتراپیست‌ها یا فیزیوتراپیست‌ها انجام می‌شود)
- ژیمناستیک هوازی عملکردی،
- فعالیت‌های ورزشی خاص مانند شنا،
- کاربردهای حرارتی (کیسه آب گرم)،
- رویکرد ارتوپدی با استفاده از بانداژ، کرست کمری یا کرست،
- TENS و سایر درمان‌های مشابه که توسط متخصصان واجد شرایط انجام می‌شود، به طور قابل‌توجهی علائم دردناک را با نتایج طولانی‌مدت خوب بهبود می‌بخشد.
- ازنقطه‌نظر علامتی، رویکرد معمولاً دارویی است و بر اساس استفاده از مسکن‌ها و ضدالتهاب‌ها است. می‌توان آنها را به شکل
- PER OS (تجویز خوراکی)،به شکل پچ، پماد یا ژل، عضلانی یا داخل وریدی استفاده کرد.
NSAIDهای اصلی (داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی) مورداستفاده رایج عبارت‌اند از:
- ایبوپروفن
- پاراستامول (TACHIPIRINA، PERFALGAN، EFFERALGAN، …)،
- کتوپروفن (OKI، ARTHROSYLENE، FASTUM ژل، …)،
- کتورولاک (تورادول، …)،
- دیکلوفناک (DICLOREUM، VOLTAREN، …)
- ناپروکسن (مومندول، …)،
- نیمسولید (AULIN).
زمانی که بیماری پیشرفته باشد و در صورت وجود تغییرات غیرقابل‌جبران آناتومیک، درمان دارویی دیگر هیچ تأثیری ندارد، به همین دلیل ممکن است جراحی اصلاحی لازم باشد. در بیشتر موارد، آرترودزیس قوس‌های مهره‌های خلفی انجام می‌شود (تکنیک جراحی که اجازه می‌دهد تا استخوان‌های ستون فقرات برای تثبیت آن به هم متصل شوند).
در مواردی که علائم عصبی شدید همراه با کاهش حساسیت و قدرت، کمردرد با شدت شدید وجود دارد که با درمان دارویی و فیزیوتراپی قابل تسکین نیست، ارزیابی می‌شود.
دیدگاه کاربران