تومور هیپوفیز چیست؟ بررسی علائم و روش های درمان

غده هیپوفیز را به جرات می توان حساس ترین و فعال ترین عضو از مغز و جمجمه دانست. اهمیت این عضو از بدن به اندازه ای بالاست که سلامت آن در سلامت سایر اعضای بدن نیز تاثیرگذار است و به عبارتی تاثیر مستقیمی بر عملکرد بسیاری از اعضای داخلی بدن دارد. اندازه ی غده هیپوفیز تنها در حد یک دانه لوبیا است اما برخلاف اندازه ی بسیار کوچک خود، وظایف بسیار حساسی بر عهده دارد. متاسفانه گاهی اوقات در برخی افراد غده هیپوفیز دچار اختلالات یا بیماری هایی همچون تومور هیپوفیز می گردد که بهتر است راجع به این بیماری بیشتر بدانیم.

قبل از اینکه به تومور هیپوفیز و مسائل مربوط به آن بپردازیم ابتدا لازم است با برخی از وظایف غده هیپوفیز بیشتر آشنا شویم. در زیر به برخی از اصلی ترین وظایف غده هیپوفیز بصورت مختصر اشاراتی کرده ایم:
کار اصلی غده هیپوفیز که از غدد اصلی و درون ریز بدن است، ترشح چندین هورمون خاص است.

۱.ترشح هورمون ACTH : تحریک و اثرگذاری بر عملکرد غده فوق کلیه توسط این هورمون صورت می گیرد.
۲.ترشح هورمون TSH : تحریک غده تیروئید را بر عهده دارد که وظیفه اصلی آن تنظیم سرعت مصرف و میزان انرژی مصرفی بدن است.
۳.ترشح هورمون LH و هورمون FSH : تحریک و تنظیم عملکرد غده های جنسی یا همان تخمدان و بیضه ها را بر عهده دارند.
۴.ترشح هورمون رشد: یکی از اصلی ترین وظایف غده هیپوفیز را می توان تاثیر مستقیم بر رشد استخوان ها و قد و وزن شخص دانست.

حال که تا حد زیادی با اهمیت غده هیپوفیز و وظایف اصلی آن آشنا شدیم بهتر است به سراغ بیماری تومور هیپوفیز برویم و بدانیم که این تومور چه تاثیر یا تاثیراتی بر غده هیپوفیز و به دنبال آن بر بدن خواهد داشت؟ برای یافتن پاسخ این سوال لطفا تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

تومور هیپوفیز

تومور هیپوفیز یکی از تومورهای مغزی شایع است که غده هیپوفیز و تقریبا بسیاری از بخش های داخلی بدن را تحت تاثیر خود قرار می دهد لذا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و توصیه می شود هرچه سریعتر به درمان آن بپردازید. البته این حساسیت به معنای مرگ حتمی شخص و یا رسیدن به انتهای خط زندگی نیست ولی بهتر است مورد توجه ویژه شخص بیمار قرار گیرد تا از بروز عوارض بدتر و بیشتر پیشگیری به عمل آوریم. نام های دیگر تومور هیپوفیز، آدنوم یا تورم و ورم غده هیپوفیز است.

یکی از سوالات بسیار متداول و مهم که اغلب افراد در مورد تومور هیپوفیز مطرح می کنند این است که آیا این تومور در تمام بیماران سبب مرگ آن ها می شود؟ خوشبختانه با توجه به پیشرفت علم پزشکی در بسیاری مراحل و مواقع این بیماری قابل درمان است. البته لازم به ذکر است بیماری های دیگری نیز وجود دارد که می توانند سبب تشکیل سلول های سرطان زا در اطراف غده هیپوفیز شوند. خوشبختانه آدنوم از این قاعده مستثنی است.

سوال مهم دیگری که در رابطه با آدنوم هیپوفیز مطرح است میزان کُشندگی یا خطرناک بودن آن می باشد. بهتر است بدانید که بیماری یا عارضه آدنوم هیپوفیز نیز دو نوع مختلف دارد یعنی نوع اول که آدنوم خوش خیم است و خوشبختانه در اغلب مواقع نیز افراد دچار این نوع از تومور هیپوفیز می شوند.
نوع دوم تومور هیپوفیز را بدخیم یا تهاجمی می نامند چرا که به سرعت رشد کرده و ممکن است به بخش های زیادی از غده هیپوفیز و مغز حمله کرده و حتی در نهایت منجر به درگیر شدن کل مغز فرد شود. متاسفانه نوع دوم تومور هیپوفیز در صورت عدم درمان به موقع یا درمان اشتباه ممکن است بسیار کشنده و خطرناک باشد.

علائم و عوارض

تا اینجا با غده هیپوفیز، وظایف آن و همچنین تومور هیپوفیز یا آدنوم و میزان خطرناک بودن آن آشنا شدیم. حال وقت آن رسیده تا با علایم اولیه و ثانویه و از همه مهمتر چگونگی تشخیص ابتلا به تومور هیپوفیز بیشتر آشنا شویم. در زیر مهم ترین علایم را ذکر نموده ایم:

۱.شایع ترین علامت ابتلا به تومور هیپوفیز را می توان سردردهای مزمن و پیش رونده دانست به گونه ای که به مرور زمان شدید و شدیدتر می شوند و این موضوع در شخص بیمار به وضوح قابل تشخیص است. پیش روندگی و حالت صعودی این نوع از سردرد بیانگر تفاوت اساسی آن با میگرن و سردردهای معمولی است.

۲.دومین نشانه از ابتلا به بیماری تومور هیپوفیز، بروز عارضه هیپوپیتویتاریسم است که اغلب در کودکان رخ می دهد و به این معناست که به طرز چشمگیری جلوی رشد کودک گرفته می شود به حدی که وزن و قد کودک نسبت به سایر همسن و سال های خویش بسیار کمتر و قابل مشاهده است.

۳.شاید شوکه شوید اگر به شما بگوییم که بروز ناباروری از جمله علایم و عوارض بیماری تومور هیپوفیز به شمار می آید. البته ناگفته نماند که علت تمام ناباروری ها را نمی توان تومور هیپوفیز دانست.

۴.تغییرات و ضعف شدید و بعضا ناگهانی در بینایی افراد نیز یکی دیگر از علایم بیماری تومور هیپوفیز است.

۵.یکی از بدترین علائم بیماری تومور هیپوفیز، تاثیرات منفی بر نظم عادت ماهانه یا پریود در خانم ها می باشد. و البته این عارضه در تمام بیماران مبتلا به تومور هیپوفیز مشترک نیست.

سایر علائم بیماری تومور هیپوفیز: احساس خستگی مفرط و روزانه در افراد، تغییرات ناگهانی یا شدید وزن در بیماران، تاثیر مستقیم بر اخلاق که سبب بدخلقی شخص می گردد، اختلال در میزان ترشح هورمون های مربوط به تیروئید.

پیشگیرى از تومور هیپوفیز

آیا راهی یا راه هایی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود دارد؟ خوشبختانه درمان بیماری غده هیپوفیز در صورتی که شخص در روزها یا ایام ابتدایی ابتلا به این بیماری باشد بسیار راحت تر از زمان شدت یافتن و فراگیر شدن آن است.
علی رغم پیشرفت های چشمگیری که در رشته های مختلف علم پزشکی و همچنین ساخت تجهیزات قدرتمندتر در زمینه تشخیص بیماری ها صورت گرفته است، متاسفانه همچنان علت یا علل ابتلای افراد به بیماری تومور هیپوفیز مبهم و نامشخص است. البته آزمایشات و تحقیقات متخصصین در سالها اخیر تا حدودی بیانگر این موضوع است که یک عامل نامشخص سبب تحریک غده هیپوفیز و ایجاد اختلالات متعدد در عملکرد آن و نهایتا تاثیرگذاری بر عملکرد بخش های مختلف بدن می شود.
برخی دیگر از پزشکان و متخصصان مغز و اعصاب نیز علت بروز این بیماری را تغییرات ناگهانی در دی ان اِی افراد می دانند. در این مورد نیز همچنان علت این تغییرات کاملا نامشخص است.

آیا تومور هیپوفیز قابل درمان است؟

خوشبختانه امروزه از راه های مختلفی می توان اقدام به درمان بیماری تومور هیپوفیز کرد که در زیر به طور کامل به هر کدام از این راه های درمان می پردازیم:

• درمان تومور هیپوفیز با دارو

در صورتی که بیماری تومور هیپوفیز در شخص تازه رخ داده باشد و یا چندان کهنه و طولانی نشده باشد راحت تر می شود به درمان آن حتی با مصرف برخی داروها پرداخت. مصرف دارو در ابتدای رشد تومور هیپوفیز در اغلب مواقع موثر است و علاوه بر پیشگیری از پیشروی بیماری و بدتر شدن آن، حتی می تواند بیماری را به طور کامل درمان کند. لذا تشخیص سریع بیماری نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

• درمان تومور هیپوفیز با عمل جراحی

دومین،مهم ترین و همچنین رایج ترین روش درمان بیماری تومور هیپوفیز، جراحی آن است که توسط پزشک متخصص و با حساسیت بالایی انجام می گیرد تا به سایر بخش های مغزی و همچنین غده هیپوفیز صدمه ای وارد نشود. به عمل جراحی تومور هیپوفیز، ترانس اسفنوئیدال می گویند. این عمل جراحی در کشورمان ایران نیز توسط جراحان متخصص و متبحر انجام می شود.

ناگفته نماند که درمان تومور هیپوفیز از طریق جراحی تنها در صورتی رخ می دهد که این بیماری از راه های دیگر در شخص بیمار قابل درمان نباشد. ضمنا این نوع عمل جراحی در مواقعی که شخص بیمار مبتلا به نوع خوش خیم تومور هیپوفیز است بسیار راحت تر انجام می پذیرد.

قابل ذکر است که در مراحل اولیه روند عمل جراحی تومور هیپوفیز، جهت حصول اطمینان از تشخیص دقیق بیماری در شخص، پزشک متخصص اقدام به نمونه برداری از سلول های بیماری زا در اطراف غده هیپوفیز می کند و در صورت مطمئن شدن از ابتلای بیمار به تومور هیپوفیز، اقدام به برداشتن کامل سلول ها و حتی بافت های مخرب یا خطرناک اطراف غده هیپوفیز با استفاده از جراحی آندوسکوپی می نماید.

• درمان با اشعه ایکس یا رادیوتراپی

سومین راه درمان که معمولا در بیماران بسیار حاد انجام می شود برداشتن و حذف سلول های خطرناک و معمولا سرطان زای به وجود آمده در اطراف غده هیپوفیز توسط پرتوافکنی اشعه ایکس یا همان رادیوتراپی است. بهتر است بدانید که این نوع درمان نسبت به درمان از طریق جراحی مستقیم آن مقداری راحت تر است. همانطور که از نام این نوع درمان مشخص است عمل برداشتن سلول های خطرناک و سرطان زا با تابش مستقیم امواج رادیویی که اغلب امواج استریوتاکتیک می باشند صورت می پذیرد.
البته لازم به ذکر است که این نوع درمان اغلب برای درمان تومورهای نسبتا کوچک انجام می شود.

عوارض احتمالی بعد از عمل جراحی

در برخی مواقع تعدادی از بیماران پس از درمان از طریق عمل جراحی دچار عوارض یا مشکلات عدیده ای می شوند که در این بخش به بعضی از آن ها اختصارا اشاره خواهیم کرد:

۱.در صورتی که پزشک متخصص یا جراح سهوا یا عمدا برش ناقصی روی بافت بیمار انجام دهد، ممکن است همچنان علایم بیماری پابرجا باشند و بهبودی چشمگیری حاصل نشود.
۲.شاید تعجب کنید که دیابت ضعیف نیز ممکن است در برخی افراد پس از عمل جراحی رخ دهد و البته در بسیاری مواقع این نوع دیابت زودگذر و موقتی است.
۳.ممکن است اندکی یا مدتی پس از عمل جراحی تومور هیپوفیز، نشانه هایی از نوسانات نامنظم در میزان ترشحات هورمونی در افراد مشاهده شود.
۴.متاسفانه در برخی افراد مبتلا به بیماری تومور هیپوفیز، مشکلات عدیده ای در رابطه با بینایی شخص ممکن است رخ دهد. حال آنکه ممکن است این گونه علایم حتی پس از انجام عمل جراحی در شخص بدتر شوند و البته این موضوع در همه ی افراد رخ نمی دهد و کاملا تصادفی است.
۵.یکی از مهم ترین آسیب هایی که ممکن است در حین عمل جراحی روی غده ی هیپوفیز صورت گیرد، سهل انگاری یا ضعف در عملکرد پزشک متخصص و در نتیجه وارد آوردن ناخواسته ی صدمات جبران ناپذیر بر خود غده هیپوفیز می باشد. لذا در هنگام انتخاب پزشک متخصص حتما دقت کافی را داشته باشید.

عوارض دیگری نیز ممکن است در برخی افراد رخ دهد که می توان به بروز بیماری عفونت مننژیت، احتقان سینوسی، نشت مایع مغزی نخاعی، بد شکلی و خونریزی بینی و سکته مغزی اشاره نمود.

نتیجه گیری و سخن نهایی

بر اساس آمارهای پزشکی صورت گرفته، مشخص شده است که در میان هر شش نفر در جهان، یک نفر به یکی از انواع بیماری های تومور هیپوفیز مبتلا می شود و این زنگ خطری برای سلامت مغز و اعصاب است و بهتر است تمام نکات و راهنمایی های ذکر شده در این مقاله را مد نظر داشته باشیم و در صورت تشخیص هرگونه علایم مشکوک و مشابه به این بیماری حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا از بروز عوارض بدتر و همچنین پیشروی بیماری به سرعت جلوگیری کنید.
در آخر امیدواریم که مطالبی که در این مقاله بیان نمودیم برای شما کاربران گرامی مفید واقع شوند. لطفا انتقادات، پیشنهادات و ضمنا تجربیات خود در رابطه با این بیماری یا مسائل مربوطه را با ما و سایر کاربران در بخش دیدگاه ها در میان بگذارید.