ام آر آی و سی تی اسکن برای تشخیص بیماری های مغز و اعصاب و ستون فقرات

آزمایش‌های مغز و اعصاب در دو دسته جای می‌گیرند. دسته اول آزمایش‌هایی که ساختار مغز را بررسی می‌کند مانند CT Scan، MRI. دسته دوم آزمایش‌هایی که عملکرد مغز را بررسی می‌کنند مانند الکتروانسفالوگرام (EEG)، توموگرافی کامپیوتری تابشی تک فوتونی (SPECT Scan)، اسکن توموگرافی تابشی پوزیترون (PET) و مطالعات پتانسیل‌های تحریکی. آزمایش‌های نام برده بعد از ضربه به مغز یا اختلالات مغزی انجام می‌گیرد. ما در این مقاله ام آر آی و سی تی اسکن برای تشخیص بیماری‌های مغز و اعصاب و ستون فقرات را بررسی می‌کنیم.

ام آر آی سر (MRI) چیست؟

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی می‌باشد که می‌تواند تصاویر دقیقی از مغز بدهد. تصاویر بر روی مانیتور کامپیوتر نشان داده می‌شود و می‌توان آن را بر روی سی دی چاپ کرد تا مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. در این روش تصویربرداری از میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تولید عکس از مغز و سایر قسمت‌های جمجمه استفاده می‌شود. به این روش ام آر آی مغز یا ام‌آرآی کرانیال نیز گفته می‌شود. برای این کار ماده حاجب (گادولینیوم) تزریق شده که احتمال واکنش‌های آلرژیک را کاهش می‌دهد. برای تشخیص بسیاری از بیماری‌ها مانند کیست‌ها، تومورها، خونریزی، تورم، ناهنجاری‌ها، عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی و مشکلات مغزی دیگر می‌توانید از این آزمایش تصویربرداری استفاده کنید. این روش مخصوصاً برای تشخیص مشکلات غده هیپوفیز و ساقه مغز بسیار مؤثر و مفید می‌باشد. MRI تصاویر را با هم ترکیب و تصاویری ۳ بعدی از ساختارهای داخلی بدن ایجاد می‌کند.

موارد کاربرد MRI

تصویربرداری MRI از سر برای بررسی برخی از علائمی است که به طور ناگهانی ایجاد شده است. این نوع تصویربرداری برای تشخیص بیماری‌های زیر کاربرد دارد:

• تومورهای مغزی
• سکته مغزی
• عفونت‌های مغزی
• کیست‌ها
• ورم مغز
• التهاب
• ضایعه نخاعی
• هیدروسفالی
• آنومالی‌های تکاملی 
• علل بروز صرع و تشنج
• اختلالات غده هیپوفیز
• مشکلات مربوط به عروق خونی
• برخی بیماری‌های مزمن مانند ام اس
• اختلالات بینایی و گوش داخلی
• مسائل مرتبط با آسیب‌دیدگی‌های قبلی سر
• اختلالات هورمونی مانند آکرومگالی و سندرم کوشینگ
• اختلالات رشد و اختلالات ساختاری (مانند سندرم کیاری)
• علل سردردها، سرگیجه‌ها، ضعف و دوبینی‌های دائمی
• خونریزی مغزی در بیمارانی که دچار ضربه‌مغزی شده‌اند.
• مشکلات عروقی مانند آنوریسم مغزی، انسداد عروق یا ترومبوز وریدی (ایجاد لخته خون در ورید)

چه زمانی به ام آر آی مغزی نیاز دارم؟

در صورتی که علائم زیر را تجربه کردید باید به پزشک مراجعه نمایید تا بر روی شما آزمایش‌های تصویربرداری انجام شود. 

• سرگیجه
• ضعف
• تشنج
• تغییرات رفتاری
• تاری دید

ام آر آی چگونه انجام می‌شود؟

تصویربرداری MRI آزمایشی است که به صورت سرپایی انجام می‌گیرد و فرد نیازی به بستری شدن ندارد. شما برای انجام این آزمایش باید بر روی تخت MRI دراز بکشید. بندها و بالش‌های مخصوصی برای اینکه بدن شما در وضعیت مناسبی قرار بگیرد استفاده می‌شود. برای انجام MRI مغزی، دستگاهی در اطراف سر قرار داده می‌شود. در صورتی که در این آزمایش قرار است از ماده حاجب استفاده شود، پزشک، پرستار یا تکنسین، کاتتر که به آن خط وریدی گفته می‌شود را در رگ‌های دست یا بازو قرار می‌دهند. ممکن است برای تزریق ماده حاجب از محلول سالین (سرم نمکی) نیز استفاده شود. محلولی که وارد ورید می‌شود از انسداد کاتتر داخل وریدی تا زمانی که ماده حاجب تزریق می‌شود پیشگیری می‌کند. شما در مگنت دستگاه ام آر آی قرار داده می‌شوید و رادیولوژیست و تکنسین توسط کامپیوتری که بیرون از اتاق قرار دارد تصویربرداری را انجام می‌دهند. MRI معمولاً شامل چند مرحله است که برخی از آنها چند دقیقه طول می‌کشد. کل فرایند تصویربرداری MRI معمولاً در ۴۵ دقیقه انجام می‌شود.

سی تی اسکن مغز چیست؟

سی تی اسکن مغز (CT Scan) یک آزمایش تصویربرداری تشخیصی غیر تهاجمی می‌باشد که با به‌کارگیری نوع خاصی از اندازه گیری با اشعۀ ایکس، تصاویر مقطعی یا افقی مغز را ایجاد می‌کند. سی تی اسکن مغز می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری از بافت مغز و قسمت‌های مختلف سر ارائه دهد، از این رو می‌تواند معلومات پزشک را درباره آسیب‌ها و بیماری‌های مغز افزایش می‌دهد. سی تی اسکن مغز با و یا بدون تزریق کنتراست انجام می‌شود. کنتراست ماده‌ای است که به صورت تزریق داخل وریدی یا خوراکی تجویز می‌شود و باعث می‌شود یک اندام یا بافت ویژه تحت بررسی واضح‌تر دیده شود. برای آزمایش با کنتراست لازم است از ۴ ساعت قبل از شروع فرایند ناشتا باشید.
از دیگر فرایندهای مرتبط با اختلال مغز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رادیولوژی
• ام آر آی
• توموگرافی با تابش پوزیترون (PET)
• و تصویربرداری از عروق مغزی.

سی تی اسکن چگونه انجام می‌شود؟

در CT Scan پرتو اشعه ایکس به صورت دوار اطراف بدن حرکت می‌کند. این کار می‌تواند نماهای مختلف از یک ارگان یا ساختار داخلی بدن را نشان دهد. اطلاعات به دست آمده توسط اشعه ایکس به یک کامپیوتر ارسال می‌شود که دیتاهای اشعه ایکس را تفسیر و آن را به صورت ۲ بعدی در مانیتور نشان می‌دهد. CT Scan ممکن است با کنتراست (ماده‌ای که به صورت خوراکی یا وریدی) وارد بدن شده و باعث می‌شود تا ارگان‌ها یا بافت‌ها واضح‌تر در عکس دیده شود یا بدون آن انجام شود. برای استفاده از ماده کنتراست، باید مدتی قبل از انجام این فرایند از خوردن و آشامیدن بپرهیزید. پزشک دستورالعمل‌های لازم را قبل از انجام سی تی اسکن به شما می‌دهد. سی تی اسکن مغز می‌تواند اطلاعات کاملی در مورد بافت و ساختار مغز به در اختیار پزشک قرار دهد بنابراین از طریق به کارگیری این روش، اطلاعات بیشتری در مورد آسیب‌دیدگی یا بیماری‌های مغز به دست خواهد آمد.

علت انجام سی تی مغز چیست؟

• تومورها و سایر ضایعات
• آسیب‌دیدگی‌‌ها و صدمات
• خونریزی داخل جمجمه
• عملکرد مغز یا بیماری‌های دیگر
• ناهنجاری‌های ساختاری (مثل هیدروسفالی، عفونت، عملکرد مغز یا دیگر موارد)
• استفاده دیگر از CT مغز ارائه راهنمایی برای جراحی مغز یا نمونه برداری از بافت مغز است.

خطرات احتمالی ناشی از سی تی اسکن مغز

• در صورتی که باردار هستید باید به پزشک اطلاع دهید. قرارگرفتن در معرض اشعه‌ها در دوران بارداری ممکن است باعث بروز نواقص مادرزادی شود.
• مادران شیرده تا ۲۴ ساعت بعد از تزریق یا مصرف ماده کنتراست نباید به کودک خود شیر بدهد. زیرا این ماده ممکن است خطر بروز واکنش‌های آلرژیک را در فرد به وجود آورد. 
• بیمارانی که نسبت به برخی داروها حساسیت دارند باید به پزشک خود اطلاع دهند. پزشک باید در مورد آلرژی‌ها، نارسایی و بیماری‌های کلیوی فرد اطلاع داشته باشد. زیرا در برخی موارد، ماده کنتراست ممکن است باعث ابتلا به نارسایی کلیوی شود.
• آلرژی نسبت به غذاهای دریایی باعث منع مصرف مواد کنتراست یددار نخواهد شد.
• بیمارانی که داروهای مرتبط با دیابت مصرف می‌کنند (گلوکوفاژ) باید قبل از تزریق این مواد در ورید به پزشک خود اطلاع دهند، زیرا می‌تواند منجر به ابتلا به یک بیماری نادر به نام اسیدوز متابولیک شود.
• در صورتی که متفورمین مصرف می‌کنید باید این دارو را قطع کنید و تا ۴۸ ساعت بعد از انجام سی تی اسکن نیز از مصرف این دارو بپرهیزید.

تفاوت ام آر آی و سی تی اسکن

• در سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تولید تصاویر از ارگان‌های بدن، بافت‌های نرم، استخوان و ساختارها داخلی بدن استفاده می‌شود.
• در ام آر آی از میدان‌های مغناطیسی قوی و پالس‌های رادیو فرکانسی برای تولید تصاویر از ارگان‌های بدن، بافت‌های نرم، استخوان و ساختارها داخلی بدن استفاده می‌شود.
• تصاویری که توسط ام آر آی گرفته می‌شود شفاف‌تر از تصاویری است که توسط سی تی اسکن گرفته می‌شود. 
• در ام آر آی از هیچ پرتویی استفاده نمی‌شود، در عین حال روشی پر سروصدا و زمان انجام آن طولانی‌تر از سی تی اسکن می‌باشد.
• در صورتی که رادیولوژیست در زمان تصویربرداری وجود داشته باشد می‌تواند تصاویر را تفسیر و به یک تشخیص دقیق و سریع کمک کند.