آرتروز کمر چیست؟ علائم شایع، روش های تشخیص و درمان

آرتروز کمر شایع‌ترین علت کمردرد است، به ویژه در افراد بالای ۵۰ سال. کمر شامل پنج مجموعه مفصل وجهی است، یکی در سمت چپ و دیگری در سمت راست هر استخوان نخاع. مانند مفاصل در هر قسمت دیگر از بدن، مفاصل پایین کمر نیز ممکن است آسیب ببینند یا ملتهب شوند.
این مقاله بررسی کاملی از علت آرتروز کمر، علائم آن و همچنین چگونگی تشخیص دقیق را ارائه می‌دهد.

تعریف سریع آرتروز ستون فقرات

کلمه آرتروز از ترکیبی یونانی ” arthros” به معنی مفصل و ” itis” به معنای التهاب است. آرتروز نخاعی نیز به معنی التهاب مفاصل وجهی ستون فقرات است.

دلایل آرتروز در ناحیه کمر

آرتروز ستون فقرات معمولاً به دلیل آسیب داخلی مفاصل وجهی رخ می‌دهد. سطوح اتصالات وجهی با غضروف‌های صاف پوشانده شده‌اند تا بتوانند حرکت کنند، زیرا دو طرف مفصل به یکدیگر مالیده می‌شوند. با این حال، مفصل می‌تواند از طریق روند زیر دردناک شود:

• غضروف‌های یک طرف مفصل وجهی آسیب می‌بیند. هر بار که ستون فقرات حرکت می‌کند، غضروف آسیب دیده به مهره های کناری خود ساییده می‌شوند، و باعث اصطکاک و آسیب بیشتر به هر دو طرف می‌شود.
• آسیب و اصطکاک مفصل منجر به التهاب می‌شود.
• مفاصل متورم شده این سیگنال درد را از طریق یک عصب (شاخه داخلی) منتقل می‌کنند که از طریق مفصل وجهی عبور می‌کند.
• سپس این سیگنال باعث می‌شود عضلات کمر دچار اسپاسم شوند.
• ترکیب اسپاسم عضله و التهاب مفاصل باعث کمردرد می‌شود.

مفاصل وجهی نخاعی در ناحیه کمر مستعد ابتلا به آرتروز هستند. مفاصل در مقایسه با میزان تحمل وزن بدن کاملاً کوچک هستند. استرس و فشار ناشی از آن باعث می‌شود در معرض آسیب غضروف و صدمه قرار بگیرند. جمع شدن آسیب‌ها در طول زندگی باعث تجزیه یا تحلیل رفتن مفاصل می‌شود.
خرابی مفصل وجهی همچنین می‌تواند در نتیجه پارگی دیسک‌ها ایجاد شود. دیسک‌ها به عنوان کمک فنر برای ستون فقرات عمل می‌کنند. آنها یک قسمت بیرونی سخت و یک قسمت داخلی نرم دارند. قسمت داخلی نرم ضربه یا شوک را جذب می‌کند. اما قسمت سخت خارجی می‌تواند به دلیل تحلیل رفتن یا حتی آسیب‌دیدگی پاره شود. پارگی دیسک باعث می شود استرس و فشار به خوبی جذب نشود، که منجر به انتقال نیروی بیش از حد به مفاصل وجه می‌شود.
روند دژنراتیو شبیه همان اتفاقی است که در اتومبیل میفتد. اگر شوک‌ها و تکان‌ها منتشر شوند و جایگزین نشوند، مورد بعدی که رخ می‌دهد شکستن فنرها است. در قسمت تحتانی کمر، به محض اینکه دیسک پاره شده جذب تنش‌ها و فشارهای زندگی روزمره را متوقف کند، بعدی مفاصل وجهی هستند که آسیب می‌بینند. هنگامی‌که مفصل‌های وجهی آسیب می‌بینند، ملتهب می‌شوند، متورم می‌شوند، باعث اسپاسم عضلات می‌شوند و چرخه کمردرد شروع می‌شود.

علائم آرتروز کمر

آرتروز ستون فقرات باعث سفتی و کمردرد می‌شود. سفتی هنگام بیدار شدن از خواب بدترین حالت را دارد، با فعالیت آرام می‌شود و سپس اواخر روز بدتر می‌شود. احتمالاً دلیل این امر این است که مایع به دلیل عدم فعالیت یک شبه در مفصل جمع شده است که باعث تورم بیشتر می‌شود.

کمردرد ناشی از آرتروز مفصل وجهی یک الگوی معمول دارد:

• این درد بیشتر – بیش از ۸۰٪ – در پشت است، به باسن انتشار می‌یابد و اغلب فرد واقعاً احساس می‌کند در لگن است.
• ازآنجاکه بدتر می‌شود، افراد معمولاً احساس سوزش از ناحیه خارجی ران و گاهی اوقات درد در ناحیه پا می‌کنند.
• ازآنجاکه این درد در ناحیه پا احساس می‌شود، حتی گاهی اوقات پزشکان، آن را با درد ریشه عصب اشتباه می‌گیرند.

علائم معمول آرتروز کمر

طیف گسترده‌ای از علائم که به طور معمول با آرتروز نخاعی رخ می‌دهد شامل ترکیبی از موارد زیر است:

• سفتی و درد در ناحیه کمر و گردن که هنگام صبح شدیدتر است (به ویژه برای حدود ۳۰ دقیقه پس از بیدار شدن از خواب)، که اغلب “درد اولین حرکت” نامیده می‌شود.
• با ادامه فعالیت‌های فرد، درد در طول روز معمولاً تا حد قابل تحملی فروکش می‌کند.
• درد و سفتی در شب دوباره بدتر می‌شود.
• دردی که خواب را مختل می‌کند اغلب شاخص آرتروز است.
• تورم و گرما در یک یا چند مفصل، به ویژه در هنگام تغییرات آب و هوایی (که ممکن است مربوط به تغییرات فشار بارومتریک و خنک شدن هوا باشد).
• حساسیت موضعی هنگام فشار دادن مفصل یا ناحیه آسیب دیده ستون فقرات.
• درد ثابت یا متناوب در مفصل، که غالباً به عنوان یک نوع درد توصیف می‌شود. درد ممکن است با حرکت تشدید شود.
• از دست دادن انعطاف پذیری مفصل، مانند عدم توانایی در خم شدن و برداشتن چیزی از زمین.
• احساس خرد شدن یا صدای سایش استخوان بر روی استخوان هنگام حرکت مفصل (به نام کرپیتوس)، به ویژه در گردن قابل توجه است.
• احساس خارش، گزگز یا بی حسی در عصب یا نخاع، که می‌تواند در هنگام تشکیل خارهای استخوان در لبه مفاصل ستون فقرات و تحریک اعصاب ایجاد شود.

درد و سفتی مفصل وجهی می‌تواند پس از مدت‌ها بی‌تحرکی مانند نشستن در سفرهای طولانی یا تماشای یک فیلم دو ساعته شروع شود. با آرتروز پیشرفته و افزایش اصطکاک سریع بین استخوان‌ها، درد اغلب حتی در حالت استراحت یا با حرکت بسیار کم نیز قابل توجه است.
با آرتروز پیش‌رونده، ممکن است ابتدا یک مفصل تحت تأثیر قرار گیرد، اما با گذشت زمان و فعالیت‌های بیشتر، بسیاری از مفاصل بدن ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. این مفاصل در پایه گردن، یا در زانوها، باسن، دست‌ها و یا پاها قرار دارند.
اگرچه شایع نیست، اما برخی از بیماران ممکن است با گذشت زمان دچار تغییر شکل شدید مفاصل خاص شوند. آرتروز از آرتریت روماتوئید و سایر اشکال سیستمیک آرتروز متفاوت است زیرا فقط مفاصل را درگیر می‌کند (اگرچه ممکن است منجر به گرفتگی عصب در هر سطح از ستون فقرات یا نخاع گردن شود) و بر اندام‌ها یا نواحی بافت نرم بدن تأثیر نمی‌گذارد.

تشخیص آرتروز کمر

هرکسی که بیش از دو هفته دچار کمردرد یا سفتی شود باید برای ارزیابی پزشکی با پزشک مشورت کند.
فرایند ۳ بخشی برای تشخیص آرتروز نخاع : به طور کلی، تشخیص آرتروز نخاعی شامل یک فرایند ۳ مرحله‌ای است که از یک تاریخچه پزشکی کامل شروع می‌شود.

تاریخچه پزشکی

از بیمار خواسته می‌شود علائم خود را توصیف کند، مانند شرح درد، سفتی و عملکرد مفصل، زمان و چگونگی شروع علائم و تغییر علایم در طول زمان. بیمار همچنین باید در مورد چگونگی تأثیر علائم بر زندگی روزمره و فعالیت‌های کاری خود بحث کند.
سابقه پزشکی شامل سایر شرایط پزشکی بیمار، داروهای فعلی، تجربه گذشته با سایر روش‌های درمانی، سابقه خانوادگی و عادات کلی سبک زندگی (مانند مصرف الکل، سیگار کشیدن و غیره) خواهد بود.
هنگام برخورد با مشکلات درد، پزشک احتمالاً سؤالات کلیدی مربوط به مواردی را که به طور مداوم درد را ایجاد می‌کنند یا درد را تشدید می‌کند و مواردی را که به طور مداوم درد را تسکین می‌دهند یا از درد جلوگیری می‌کنند، می‌پرسد. سؤالات دیگر ممکن است مربوط به برخی از موضوعات مربوط به سبک زندگی باشد، مانند ورزش، تغذیه و فعالیت‌هایی برای تفریح، ورزش و غیره.

معاینه‌ی جسمی

پزشک معاینه فیزیکی را برای ارزیابی سلامت عمومی بیمار، وضعیت اسکلتی عضلانی، عملکرد عصب، رفلکس‌ها و ارزیابی مستقیم مفاصل مشکل دار در کمر انجام می‌دهد.
پزشک قدرت عضلات، انعطاف پذیری و توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی مانند راه رفتن، خم شدن و غیره را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است از بیمار خواسته شود برخی تمرینات را برای آزمایش دامنه حرکت و تعیین اینکه آیا درد در طی نوع خاصی از حرکات بدتر می‌شود، انجام دهد.

اشعه ایکس

پزشک ممکن است یک رادیوگرافی تجویز کند تا ببیند آیا آسیب مفصلی وجود دارد و چه میزان آسیب مفصلی رخ داده است. با اشعه ایکس می‌توان از بین رفتن غضروف، شکستگی فشاری و وجود و محل خارهای استخوان را نشان داد. اشعه ایکس همچنین برای کمک به رد کردن سایر دلایل ایجاد درد و اطلاع رسانی بهتر ملاحظات احتمالی برای ارجاع به یک متخصص مفید است.
با این حال، لازم به یادآوری است که آنچه در عکس‌برداری با اشعه ایکس نشان داده می‌شود، ارتباطی با وجود یا عدم وجود آرتروز و درد همراه ندارد. مثلاً؛

• اکثر افراد بالای ۶۰ سال در ستون فقرات تغییرات دژنراتیو سازگار با آرتروز دارند، اما شاید برای ۸۵٪ از آنها درد و سفتی وجود نداشته باشد.
• برعکس، یک اشعه ایکس که در مراحل اولیه آرتروز انجام شده است، ممکن است هنوز آسیب قابل توجهی به مفاصل نشان ندهد، اما ممکن است بیمار علائمی داشته باشد.

به همین دلایل، برای دستیابی به یک تشخیص بالینی دقیق و برنامه درمانی، سابقه بالینی و معاینه فیزیکی ضروری است.

سی تی اسکن

ممکن است از سی تی اسکن برای نشان دادن بهتر کفایت کانال نخاع و ساختارهای اطراف آن استفاده شود.
سی تی اسکن همچنین می‌تواند شامل میلوگرافی باشد که شامل استفاده از یک ماده حاجب اشعه ایکس است که به ستون فقرات تزریق می‌شود تا مواردی مانند برآمدگی دیسک یا خار استخوان را که احتمالاً به نخاع یا اعصاب فشار می‌دهد، نشان دهد.

اسکن ام آر آی

MRI یا اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی، و یک روش تصویربرداری پیچیده است که می‌تواند تصاویر مفصلی از نخاع، ریشه‌های عصبی، دیسک‌ها، رباط‌ها و بافت‌ها و فضاهای اطراف را نشان دهد.
اسکن MRI می‌تواند به‌گونه‌ای تنظیم شود که جزئیات بافت‌ها را نشان دهد، از جمله محتوای آب در بافت، که ممکن است در تعیین انحطاط دیسک، عفونت‌ها یا تومورها مهم باشد.

درمان آرتروز کمر

در حالی که در حال حاضر هیچ درمان اثبات شده‌ای برای توقف یا کند کردن پیشرفت آرتروز در ستون فقرات وجود ندارد، اما روش‌هایی برای تسکین درد و سایر علائم مرتبط وجود دارد و برای بیشتر افراد وضعیت ناتوان کننده نخواهد بود. بعضی از بیماران مبتلا به آرتروز درد کمتری دارند یا هیچ دردی ندارند و ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.
بیشتر افرادی که به درمان نیاز دارند از ترکیبی از روش‌های تغییر سبک زندگی مانند ورزش، کاهش وزن و ترک سیگار بهره‌مند می‌شوند.
بیشتر برنامه‌های درمانی آرتروز کنترل درد و بهبود توانایی عملکرد بیمار است. دارو به طور معمول برای کاهش التهاب استفاده می‌شود، که به نوبه خود درد و سفتی را کاهش می‌دهد. فقط در شدیدترین موارد برای درمان درد و ناتوانی ناشی از آرتروز جراحی لازم خواهد بود.