دیسک کمر : بررسی علائم و روش های درمانی و پیشگیری
فتق دیسک کمر که شاید با نام لغزش یا پارگی دیسک کمر نیز آن را بشناسید عموما در قسمت پایین کمر ایجاد خواهد شد. دیسک کمر زمانی متورم می شود که هسته ژله مانند آن به لایه خارجی خود در نتیجه فرسایش، افزایش سن یا آسیب دیدگی ضعیف شده است فشار وارد می کند. این فشار به لایه خارجی می تواند موجب ایجاد درد در ناحیه کمر شود. در صورتی که دیسک فرسوده یا آسیب دیده باشد، مرکز ژله ممکن است در تمام جهات از جای خود خارج شود.
دیسک کمر چیست؟
در ستون فقرات انسان بین مهره های کمری بالشتک یا صفحاتی که از جنس غضروف هستند وجود دارد که به این صفحات دیسک گفته می شود. دیسک کمر دارای ساختاری ژله ای که از آب و پروتئین تشکیل شده است.
کمر انسان از ۵ مهره کمر تشکیل شده است که در قسمت پایین آنها استخوانی مثلثی شکل وجود دارد که به آن استخوان خاجی می گویند. دیسک ها در ستون فقرات به عنوان ضربه گیر عمل می کنند. . دیسک ها فشارهایی که به ستون فقرات وارد می شود را جذب کرده و حرکت بین مهره ها را بهبود می بخشد. وقتی هسته مرکزی دیسک لایه خارجی را پاره کند یا دچار فتق شود، درد پایین کمر و عضلات آن افزایش پیدا کرده و نیاز دارد که سریعا درمان شود. این حالت می تواند موجب افزایش درد پا و در نتیجه آن سیاتیک نیز شود.
همچنین ممکن است که مواد زله ای داخل دیسک اعصاب موجود در ناحیه ستون فقرات را ملتهب کند. همچنین هسته دیسک می تواند به اعصاب حساس در این ناحیه فشار وارد کند و موجب درد، بی حسی و ضعف در یک یا هر دو پای فرد شود.
انواع دیسک کمر بر اساس ام ار ای
- دیسک بسیار خفیف (Dehydration)
- دیسک کمر خفیف (Bulging)
- دیسک کمر متوسط(Protrusion)
- دیسک کمر شدید(Extrusion)
دیسک کمر خفیف
دیسک کمر خفیف با پارگی آنولار شروع می شود که در این حالت دیسک کمر سالم می باشد و فقط دارای یک ترک جزئی در لایه بیرونی سخت وجود خواهد داشت. هنگامی دیسک شدید می شود فرد وارد مرحله پرولاپس شده است که در این حالت مواد ژل مانند از موقعیت طبیعی خود خارج می شود ولی به لایه بیرونی متصل است. در این حالت فیزیوتراپی ستون فقرات به کنترل درد در دیسک کمر خفیف کمک خواهد کرد. داروهای ضدالتهاب مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می تواند بر روی کنترل درد تاثیرگذار باشد.
دیسک کمر شدید
در این حالت هسته نرم در لایه بیرونی سخت که پوششی قوی می باشد که قسمت خارجی دیسک بین مهره را تشکیل خواهد داد و از مواد نرم که در مرکز وجود دارد حفاظت خواهد کرد دچار شکستگی شده است. شدت دیسک کمر زمانی است که مرحله جداسازی دیسک شروع می شود که در این حالت مرحله جداسازی دیسک شروع خواهد شد. در این زمان مواد داخلی دیسک بین مهره ای از طریق پارگی در دیواره بیرونی دیسک نشت پیدا کرده و از دیسک جدا می شود. بیماران مبتلا به دیسک کمر شدید نیازمند عمل جراحی خواهند بود.
علت دیسک کمر
- افزایش سن : فرسوده شدن و ساییدگی تدریجی که از افزایش سن ناشی می شود می تواند احتمال دیسک کمر را افزایش دهد.
- افزایش وزن
- چاقی و اضافه وزن
- جنسیت : فتق دیسک در مردان بیشتر اتفاق می افتد.
- وضعیت بد بدن در وضعیت های مختلف
- فعالیت‌های مکرر وارد کننده فشار و کشش بیش از اندازه به کمر
- بلند کردن اشیا به صورت نادرست
- ایجاد فشار ناگهانی بر روی ستون فقرات حتی اگر فشار کم
- استعمال دخانیات و سیگار کشیدن: استعمال دخانیات رسیدن اکسیژن به دیسک را کاهش می‌دهد و فرسایش و تحلیل دیسک سریع‌تر می‌شود.
- سبک زندگی بدون تحرک
- انجام ورزش های غیراصولی و سنگین مانند فوتبال و …
- رانندگی در مسافت های طولانی با ماشین سنگین یا با صندلی نامناسب
- نشستن یا ایستادن طولانی مدت
- خم و راست شدن مکرر
- لرزش ایجاد شده در بدن برای مثال هنگام کار با تراکتور و غیره
علائم دیسک کمر
- درد موضعی در ناحیه کمر
- درد انتشاری در پاها
- بی حسی و ضعف عضلانی
- احساس گزگز و مور مور و خواب رفتگی در پاها
- احساس سوزش عضلانی
- از علائم اولیه دیسک کمر در افراد ضعف عضلات ناحیه کمر و شکم است. که به دنبال آن دیسک ضعیف شده و بر اثر حادثه ای جابجا شده و با فشار به اعصاب موجب بروز کمر درد و درد ساق پا، ران و … شوند.
- گزگز و مور مور در پا ها که خواب رفتگی پا عموما به علت تحریک ریشه عصب توسط دیسک کمر است.
- دیسک کمر باعث کمردرد بسیار شدید خواهد شد ، البته ممکن است در موارد مزمن کمردرد هم نداشته باشد و فقط علائم درد باسن و درد ساق و کناره پا ایجاد شود.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به فتق دیسک هستند؟
فتق دیسک عموما با افزایش سن در افراد اتفاق می افتد که عموما در نتیجه فعالیت های جسمی سنگین طاقت فرسا رخ می دهد. فتق دیسک کمر جز رایج ترین دلایل کمردرد است که با کمردرد رخ می دهد و احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر بیشتر از دیسک گردن است.
روش های تشخیص
اگر کمر درد دارید که به پا انتشار پیدا می کند و زمانی که صبح از خواب بلند می شوید تشدید پیدا می کند احتمالا دیسک کمر دارید. همچنین تیر کشیدن در پاها و احساس درد و خشکی صبحگاهی خبر از دیسک کمر می دهد.
معاینه فیزیکی : در تشخیص پزشک معالج از بیمار می خواهد که دراز بکشد و پای خود را به صورت عمودی بالا ببرد. تست SLR و معاینه انگشت شست و توانایی راه رفتن روی پنجه و پاشنه از مهمترین معاینات در تشخیص دیسک کمر می باشد.
پرتونگاری : اشعه ایکس در پرتو نگاری تشعشع کمی برای تهیه تصویر استفاده می شود.
ترموگرافی کامپیوتری (سی تی): جزئیات بیشتری از ساختار ستون فقرات ارائه می‌دهد.
MRI : این تصویربرداری رزونانس مغناطیسی با دستگاه MRI تنگ شدن کانال نخاعی بر اثر فتق دیسک را نشان خواهد داد.
میلوگرام : در این روش ماده حاجب که بعد از CT SCAN که داخل کانال نخاعی تزریق شده و توسط میلوگرام می توان بزرگی و محل دقیق فتق را تشخیص داد.
عضله نگاری برقی : EMG سوزن های کوچکی وارد عضله های مختلف شده و فعالیت الکتریکی اندازه گیری می شود. در این آزمایش واکنش عضلاتی که بیانگر میزان فعالیت عصبی می باشد اندازه گیری می شود. در این نوار مشخص می شود که کدام ریشه یا ریشه های عصبی بر اثر فتق دیسک تحت فشار قرار گرفته است.
سایر روش های تشخیص دیسک کمر شامل :
- تست نوار عصب و عضله در تشخیص دیسک کمر
- الکترومیوگرافی عملکرد ماهیچه‌ها و عصب‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد
- آزمایش هدایت عصبی چگونگی حرکت سیگنال را در عصب‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد
درمان دیسک کمر
در ۶ هفته اول بعد از بروز علائم، درمان ها و داروهای مختلفی برای کاهش درد تجویز خواهد شد. برآمدگی دیسک به مرور زمان از بین خواهد رفت و بدن این برجستگی را مجدد جذب خواهد کرد. در صورتی که علائم در مدت ۶ هفته بهبود یابد، دیگر نیازی به ادامه درمان غیرجراحی و عمل بسته دیسک نخواهد داشت.
درمان های غیر جراحی
روش های کم تهاجمی و بی خطر هستند. این روش ها شامل تزریق اپیدورال، تزریق بلوک فاست، اوزون تراپی، رادیوفرکوئنسی، پی آر پی و جراحی با لیزر می باشد.
دارو درمانی
- داروهای ضدالتهابی مثل ایبوپروفن (مورتین، ادویل) یا ناپروکسین (الیو) ابتدا برای فرد تجویز می شود، که در تسکین درد و التهاب دیسک کمر موثر واقع می شود.
- شل کننده عضلات مانند سایکلوبنزاپرین، اسپاسم عضلات را برطرف می‌کند.
- داروهایی مانند پرگابالین، گاباپنتین و دولوکستین برای آسیب دیدگی عصب ها می باشد.
- نارکوتیک ها مانند اوکزیکودون و هایدروکودون برای کاهش دردهای شدید به کار می‌روند.
- دراوهای استروئیدی اپدورال (تزریق شده در فضای خارجی کیسه مایع نخاعی) تورم و درد را کاهش می‌دهد.
درمان‌های فیزیکی و تمرینات تقویت کننده عضلات کمر : این روش‌های درمانی علاوه بر کاهش درد به شما آموزش می‌دهند که چگونه از بدن خود در برابر آسیب هاب آتی محافظت کنید.
ورزش و تمرین : تمرین اصلاحی بخشی از درمان است که به کمک آن می توان درد را کاهش داد.
لیزر درمانی: لیزر درمانی یک روش درمانی مؤثر و ایمن برای درمان دیسک کمر و کمر درد در سنین مختلف است. لیزر درمانی یک روش درمانی بدون درد، غیر تهاجمی، غیر جراحی بوده که بدون عارضه نیز می باشد که برای درمان درد و تورم از آن استفاده می شود.
اوزون تراپی : اوزون تراپی می تواند برای درمان فتق دیسک مفید باشد.
تراکشن یا کشش : کشش در ستون فقرات می تواند فشار روی ستون فقرات را کاهش دهد که با دستگاه مخصوص تراکشن یا به صورت دستی انجام می گیرد.
TENS : این دستگاه از جریان الکتریکی برای تحرک عضلات استفاده می‌کند. الکترودها روی پوست قرار داده شده و جریان الکتریکی ضعیفی به نقاط کلیدی در مسیر عصب ها ارسال و موجب کاهش اسپاسم در عضلات خواهد شد. این روش باعث کاهش اندورفین شده که تسکین دهنده طبیعی درد در بدن است.
فیزیوتراپی : متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می‌شود به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. اگر درد شدید بود یا علائم بین ۲ تا ۴ هفته هنوز باقی بود، انجام درمان‌های دستی برای استخوان‌ها ضروری است.
درمان های جایگزین
- طب سوزنی
- فشار درمانی
- ماساژ
- کمربند طبی : پزشک برای بیمار کمربند طبی نرم و انعطاف پذیر را تجویز می کند.
جراحی
در صورتی که فشار بر روی اعصاب نخاعی ایجاد شده باشد باید سریعا فرد تحت جراحی قرار بگیرد. البته قبل از جراحی نشانه های ضعف در عضله های پا، درد مداوم و نقص در عملکرد روده یا مثانه را بررسی خواهد کرد.
- لامینکتومی و دیسککتومی
- میکرودیسککتومی
- فیوژن خلفی مهره های کمری
برای پیشگیری و بهبود دیسک کمر چه باید کرد؟
عموما افراد بعد از ۶ هفته بهبود خواهند یافت. اما در این مدت نیز باید نکاتی را رعایت کنید. این نکات شامل موارد زیر است:
- بلند کردن اشیا به نحو صحیح
- حفظ حالت بدن در حالت های مختلف ایستادن، نشستن و راه رفتن که موجب تقویت عضله های ضعیف شکم شده که از آسیب دیدگی مجدد جلوگیری خواهد کرد.
- رعایت نکات ارگونومیک در محل کار
- نگهداشتن وزن و توده چربی بدن در حد سالم
- مدیریت استرس و حفظ آرامش
- عدم استعمال دخانیات
دیدگاه کاربران
با سلام و تشکر از مطالب عالی و ارزنده
عالی بود ممنون