انواع روش های تشخیص دیسک کمر چیست و چگونه انجام میشود؟

در ستون فقرات و در کمر انسان مهره‌های استخوانی قرار دارند که در بین این مهره‌ها، صفحاتی از جنس غضروف قرار داده شده‌اند. این صفحات در واقع دیسک‌ها هستند. کمر انسان‌ها ۵ مهره دارد که در پایین هر یک از این مهره‌ها استخوانی خارجی قرار گرفته است. به همین دلیل، تعداد دیسک‌های بین مهره‌های استخوانی در کمر انسان ۵ عدد است. دیسک‌ها از ایجاد فشار و ضربه به ستون فقرات جلوگیری کرده و در واقع، فشاری که به ستون فقرات انسان وارد می‌شود را جذب می‌کنند. علاوه بر آن کمک می‌کنند حرکت بین مهره‌های ستون فقرات ساده‌تر انجام شود. در نتیجه می‌توان گفت که تمامی افراد دیسک کمر دارند و در واقع بیماری دیسک کمر که تقریبا درصد زیادی از افراد با آن مواجه می‌شوند، فتق یا بیرون‌زدگی دیسک کمر است.
ماده‌ای درون کانال‌های دیسک کمر وجود دارد که در صورت ایجاد ضربه و فشار روی ستون فقرات و یا کمر به کانال نخاع پراکنده می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد فشار روی اعصاب موجود در کانال‌های نخاع باشد. علاوه بر آن، این ماده می‌تواند ریشه‌های عصبی را تحریک شیمیایی کند. در این صورت، هم فشاری که روی ریشه عصب وارد می‌شود و هم تحریکات شیمیایی می‌توانند منجر به ایجاد مشکلاتی در عملکرد ریشه عصب باشند. در این مواقع است که فرد و در واقع عصب انسان، درد، ضعف و بی‌حسی را در نقاطی از بدن حس می‌کند که همان بیماری دیسک کمر است. در ادامه روش های تشخیص دیسک کمر را بررسی خواهیم کرد.

علائم شایع دیسک کمر

علائم شایع دیسک کمر را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• درد در ناحیه کمر و بخصوص در پاهای فرد
• بی‌حس شدن و ضعف عضلانی
• ایجاد حس سوزش عضلانی
• احساس گزگز در پا و خواب‌رفتگی پاها

شاید جالب باشد بدانید که علائم اولیه دیسک کمر در اکثر افراد، منجر به ضعف عضلات نواحی کمر و شکم می‌شود و به‌دنبال آن، با ضعیف شدن دیسک و جابجا شدن آن، به اعصاب فشار وارد شده و در نهایت منجر به بروز درد در نواحی ساق پا و ران‌ها نیز می‌شود. خواب رفتگی پاها نیز غالبا به دلیل تحریک ریشه عصب توسط دیسک کمر ایجاد می‌شود.

در صورتی‌که بیماری دیسک کمر تشدید پیدا کند و در واقع این مشکل منجر به پارگی دیسک شود، فرد با درد شدید کمر، باسن و پاشنه پا مواجه می‌شود که در این صورت غالبا پاها بی‌حس و ضعیف می‌شوند. علاوه بر آن، تشدید دیسک کمر می‌تواند منجر به کاهش تمایل جنسی در افراد و حتی اختلال در ادرار نیز باشد.  

امروزه مسئله دیسک کمر یک مشکل شایع و متداول است که غالبا افراد بزرگسال با آن مواجه می‌شوند و این بیماری یکی از سخت‌ترین بیماری‌های ستون فقرات انسان‌ها محسوب می‌شود. معمولا به دلیل ایجاد فشار بیش از حد دیسک‌های ستون فقرات به صورت ناگهانی دچار پارگی می‌شوند. به عنوان مثال، در صورتی‌که فرد از جای بلندی سقوط کند؛ احتمال ایجاد فشار بیش از حد در ستون فقرات افزایش می‌یابد و همین مسئله در نهایت می تواند باعث شکسته شدن مهره‌های ستون فقرات و یا پاره شدن دیسک موجود در بین مهره‌ها باشد. یا در صورتی‌که فرد سعی کند شیء بسیار سنگینی را از روی زمین بلند کند، ممکن است دچار پارگی دیسک شود.

در هر صورت، دیسک کمر نیاز به تشخیص قطعی دارد تا در ادامه فرد بتواند تحت نظر پزشک متخصص درمان خود را آغاز کند. در این مقاله، شما با انواع روش‌های تشخیص دیسک کمر به طور کامل آشنا می‌شوید.

روش‌های تشخیص دیسک کمر

روش‌های تشخیصی مختلفی برای بیماری دیسک کمر وجود دارد که در واقع دیسک را به عنوان منبع درد ایجاد شده و ضعف موجود در بدن تایید می‌کند. با استفاده از این روش‌ها چگونگی ایجاد درد در کمر و آناتومی و مکانیک کمر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بررسی سابقه پزشکی فرد

در اکثر موارد، تشخیص دیسک کمر با توجه به سابقه پزشکی فرد و همچنین علائم موجود برای این بیماری آغاز می‌شود. کمر درد در افراد می‌تواند به دلایل مختلف ایجاد شود و در واقع دیسک کمر تنها دلیل برای ایجاد درد در کمر محسوب نمی‌شود. به‌عنوان مثال، در صورتی‌که فرد به طور طولانی پشت میز نشسته باشد، بدیهی است که دچار درد کمر می‌شود. همچنین خوابیدن روی تشک‌های نامناسب، انجام ورزش‌های طولانی مدت و غیر استاندارد و سایر اعمال بدنی شدید در نهایت می‌توانند باعث ایجاد کمر درد باشند. در برخی موارد درد کمر با استراحت از بین می‌رود؛ اما در برخی شرایط نیز این بیماری تشدید پیدا کرده و روزبه روز درد آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که فرد باید نوع کمر درد خود را تشخیص دهد؛ برخی کمر درد ها تنها نیاز به فیزیوتراپی و یا استفاده از کایروپراکتور دارند، در صورتی‌که دیسک کمر مشکلی جدی‌تر بوده و نیاز به درمان‌های بیشتر و جدی‌تری دارد. علائم شایع دیسک کمر که در اغلب موارد در فرد به صورت واضح بروز می‌کند؛ عبارتند از:

درد کمر

در صورتی‌که به دیسک کمر مبتلا باشید، درد به طور واضح در قسمت پایینی کمر شما ایجاد می‌شود. دردی که به واسطه دیسک کمر ایجاد می‌شود غالبا آرام و یکنواخت است و حالت شدید و تیز ندارد. در کنار آن، معمولا فرد با سفتی عضلات نیز روبرو می‌شود. در این صورت کمر دچار درد شده و فرد به سادگی نمی‌تواند کمر خود را حرکت دهد.
شاید جالب باشد بدانید که در برخی موارد نیز فرد به دیسک کمر مبتلا است اما در ناحیه کمر احساس درد نمی‌کند. در این صورت فرد به دیسک کمری مبتلا شده است که باعث اسپاسم‌های کمتر می‌شود و در واقع، با سایر علائم قابل تشخیص است.

درد پا

برخی افراد گمان می‌کنند که دیسک کمر تنها باعث ایجاد درد در کمر می‌شود؛ در صورتی که اینگونه نیست و درد دیسک کمر تنها به ناحیه کمر محدود نمی‌شود. در اغلب موارد، دیسک کمر درد پا را نیز به همراه دارد و جالب است بدانید که درد پا معمولا از دردی که در کمر ایجاد می‌شود، بدتر و شدیدتر است. در برخی موارد نیز، دیسک کمر باعث ایجاد سیاتیک در فرد می‌شود و این مشکل نیز با دردی که منبع آن کمر است، در قسمت تحتانی پای فرد بروز پیدا خواهد کرد.

درد شدید هنگام حرکت

دیسک کمر علاوه براینکه در کمر و پا درد ایجاد می‌کند، باعث می‌شود که درد این قسمت‌ها هنگام حرکت بدتر و شدیدتر شود. در این‌صورت، معمولا فرد هنگام نشستن و یا راه رفتن طولانی مدت، درد شدیدی را احساس خواهد کرد. این درد نیز می‌تواند به‌مرور زمان بدتر شود و در واقع برخی حرکات مانند عطسه، سرفه و یا حتی خندیدن و هر حرکت ناگهانی دیگری می‌توانند باعث تشدید شدن این درد باشند. به‌همین دلیل، معمولا در اغلب افرادی که به دیسک کمر مبتلا هستند، اکثر حرکاتی که به طور معمول در طول روز انجام می‌دهند، درد کمر یا پا را بدتر می‌کنند.

دردهای عصبی

در برخی موارد، زمانی که فرد به دیسک کمر مبتلا است، در پاها و پشت خود، درد عصبی احساس می‌کند. دردهای عصبی ناگهانی و شدید هستند و معمولا چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشند؛ اما دوام ندارند.

برخی دیگر از مشکلات و علائم عصبی

در برخی موارد، فردی‌که به دیسک کمر مبتلا است، علائم عصبی را تجربه می‌کند و این علائم روی جسم تاثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال، ممکن است در پا یا انگشتان پا، احساس بی‌حسی و یا سوزن سوزن شدن داشته باشید. علاوه‌بر آن، ممکن است سایر اندام‌ها نیز مانند، ران، ساق پا و حتی انگشتان پا، احساس ضعف، سوزش و درد داشته باشند. حتی ممکن است فرد هنگام راه رفتن و یا حتی ایستادن نتواند کف پای خود را بلند کند و این کار برایش مشکل باشد.

در واقع، مشکل دیسک کمر می‌تواند فرد را ناتوان کند. دردهای ناشی از دیسک کمر غالبا خسته کننده، کسل‌کننده و مداوم هستند که ممکن است باعث لرزیدن فرد شوند. در این صورت فرد باید برای رفع این درد با پزشک متخصص مشورت کرده و گزینه‌های درمانی را آغاز کند. در برخی موارد نیز، پزشک درمان جراحی را پیشنهاد می‌کند. در این میان، جمع‌آوری تاریخچه پزشکی فرد در شناسایی و تشخیص سایر شرایطی که منجر به ایجاد درد می‌شوند بسیار کمک می‌کند که معمولا شامل اطلاعات مربوط به معالجات و تشخیص‌های قبلی، مشکلات تشدیدکننده سلامت فرد و اثربخشی درمان‌های تجویز شده است. علاوه برآن، ممکن است اطلاعات مربوط به رژیم‌های غذایی و خواب فرد نیز مورد نیاز باشد.

معاینه بدنی

معمولا معاینات زیر برای تشخیص دیسک کمر در فرد، انجام می‌شوند:

بررسی و لمس نواحی دردناک

لمس بافت‌های دردناک می‌تواند به شناسایی منبع درد کمک کند. به عنوان مثال، در صورتی‌که به ستوان فقرات فشار وارد شود، اگر فرد درد شدیدی را احساس کند، معمولا نشانه حساسیت ناشی از دیسک آسیب دیده است. در این مورد در کنار اینکه محدود بودن درد به ناحیه کمر بررسی می‌شود، انتشار آن به گردن، بازو و یا حتی پشت پا نیز مشخص خواهد شد.

تست حرکت

برخی آزمایشات هستند که دامنه حرکت ستون فقرات فرد را ارزیابی می‌کنند. این آزمایشات معمولا شامل خم کردن گردن یا تنه فرد به سمت جلو، عقب و طرفین است. علاوه‌بر آن، تست افزایش سطح پا نیز انجام می‌شود که به واسطه این تست، یک پا در جلوی بدن بلند شده و در صورتی‌که این بلند کردن پا باعث تشدید درد پا شود؛ می تواند به‌عنوان یکی از نشانه‌های دیسک کمر شناخته شود.

تست قدرت عضلانی

در برخی موارد به منظور ارزیابی قدرت عضلات یک آزمایش عصبی انجام می‌شود که تعیین می‌کند آیا ریشه عصبی توسط دیسک کمر فشرده شده است یا خیر. در این صورت به واسطه این تست، بازو و یا پاها به سمت بیرون و یا قسمت جلوی بدن قرار داده می‌شود، تا پزشک بتواند این قسمت‌ها را از لحاظ لرزش، آتروفی عضلات و یا سایر حرکات غیرطبیعی بررسی کند.

تست رفلکس یا آزمون واکنشش غیرارادی

شاید جالب باشد بدانید که تحریک ریشه‌های عصبی می‌تواند باعث تضعیف رفلکس‌ها در قسمت پاها و یا بازوها باشد. به واسطه این تست، توسط چکش کوچکی به مناطق خاصی از بدن ضربه زده می‌شود. در صورتی‌که فرد به واسطه این ضربه واکنش ضعیفی نشان دهد و یا کلا واکنش نشان ندهد، ممکن است نشان دهنده وجود ریشه عصبی فشرده شده در ستون فقرات و یا همان دیسک باشد.

برای تشخیص دیسک، فرد باید بتواند درد خود را توصیف کند. دردهای بدنی معمولا به صورت تیز و شدید، آرام و یکنواخت و یا همراه با سوزش، مبهم و مداوم هستند. معمولا با انجام برخی فعالیت‌های خاص و یا قرار گرفتن فرد در وضعیت‌های بدنی متفاوت و یا حتی انجام درمان‌ها، مقدار درد ممکن است در ناحیه مورد نظر افزایش و یا کاهش پیدا کند که این روش نیز، در تشخیص دیسک می‌تواند کمک کننده باشد.
علاوه برآن، علائم گزارش شده در تاریخچه پزشکی فرد نیز، بررسی شده و ممکن است برخی از تست‌های معاینات فیزیکی برای رد یا تایید تشخیصات این علائم انجام شود.

آزمایشات تشخیصی دیسک کمر

در اغلب موارد، آزمایشات تشخیصس دیسک کمر برای تایید این بیماری و یا به دست آوردن اطلاعات اضافی در این زمینه، مانند مکان دقیق دیسک کمر انجام شود که به واسطه آن، ریشه‌های عصبی تحت فشار شناسایی می‌شوند. آزمایشات تشخیصی دیسک کمر نیز شامل موارد زیر هستند:

سی‌تی اسکن یا میلوگرام

به واسطه آزمایش توموگرافی کامپیوتری یا همان CT و توسط اشعه ایکس، اسکنی از بدن گرفته خواهد شد که تصویر ارسالی آن نشان‌دهنده بخش‌های مختلف ستون فقرات خواهد بود. در برخی موارد در طی انجام آزمایش سی‌تی اسکن، یک میلوگرام انجام می‌شود که به واسطه آن رنگ رادیوگرافی به ناحیه مورد نظر تزریق خواهد شد تا در نهایت، جزئیات بیشتری از ساختار ستون فقرات نشان داده شود.

اسکن ام‌آرآی

در این اسکن توسط رزونانس مغناطیسی یا همان MRI از اعصاب نخاعی و آناتومی از جمله؛ ترسیم دیسک، مقدار آب، نحوه قرارگیری، ارتفاع، هیدراتاسیون و سایر تنظیمات ارزیابی دقیقی انجام خواهد شد که به تشخیص دقیق‌تر و در واقع تایید دیسک کمر کمک می‌کند.

دیسکوگرام

در صورتی‌که پزشک متخصص برای درمان فرد، جراحی را توصیه کند، آزمایش دیسکوگرام انجام می‌شود. در این آزمایش نیز، به درون دیسک رنگ خاصی تزریق می‌شود تا در اثر فشار اضافی ناشی از آن، درد دیسک دوباره بروز پیدا کند. در این صورت، شدت دیسک نیز در این آزمایش مشخص خواهد شد.

در این میان، ذکر این نکته ضروری است که نتیجه به دست آمده از اسکن MRI و یا سایر آزمایشات تشخیصی دیگر به تنهایی و به‌صورت صد در صد قابل اتکا نیستند. در واقع، نتایج به دست آمده از معاینات فیزیکی و بررسی علائم برای تشخیص دقیق دیسک کمر و علت درد، باید با اسکن MRI و یا نتیجه سایر آزمایشات تشخیصی مطابقت و همخوانی داشته باشد. تنها در این صورت است که می‌توان برای درمان درد دیسک کمر و یا حتی درمان دردهای ناشی از بیماری دیسک دژنراتیو یا بیماری‌های دیگر، یک برنامه موثر تعریف کرد.

چه افرادی بیشتر در معرض دیسک کمر قرار می‌گیرند؟

• در اغلب موارد افرادی که چاق هستند و اضافه وزن دارند، به مرور زمان به دیسک کمر مبتلا می‌شوند. در اینگونه افراد غالبا با کاهش وزن دیسک کمر نیز تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند.
• افرادی که به بیماری دیابت مبتلا هستند نیز، در معرض بیماری دیسک کمر قرار دارند.
• علاوه بر آن، افرادی که در طول شبانه روز اصلا فعالیتی ندارند و یا کم تحرک هستند، بیشتر از سایر افراد به دیسک کمر مبتلا می‌شوند.
• رانندگی‌های طولانی مدت نیز می‌تواند به کمر آسیب رسانده و در نهایت منجر به ایجاد دیسک کمر شود.
• حمل اجسام سنگین و یا بلند کردن اجسام به صورت ناگهانی می‌تواند باعث ایجاد دیسک کمر شود.
• در برخی موارد نیز، جداره دیسک افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند، به مرور زمان تضعیف می‌شود.

در نتیجه، با رعایت این موارد می‌توان تا حد زیادی خطر ابتلا به دیسک کمر را کاهش داد.