سندرم دم اسبی : علت، تشخیص و بهترین درمان‌های آن

دسته‌ای از اعصاب از پایین نخاع، از طریق استخوان‌های کمر (مهره‌ها) روی استخوان در پایه ستون فقرات (ساکروم) به سمت پایین گسترش یافته‌اند. این دسته را cauda equina می‌نامند که در لاتین به معنای دم اسب است، زیرا این قسمت از ستون فقرات شبیه به دم اسب است. علائمی که در نتیجه فشرده شدن یا آسیب به دم اسب ایجاد می‌شود، سندرم دم اسبی نامیده می‌شود. این سندرم یک اختلال عصبی جدی است که در اثر فشار بر روی دم اسب، (مجموعه‌ای از اعصاب در پایه ستون فقرات) ایجاد می‌شود. این سندرم بر حس و عملکرد اندام تحتانی، مثانه و روده‌ها اثر می‌گذارد.

سندرم دم اسبی می‌تواند شروعی سریع با ایجاد علائم شدید ناگهانی باشد. همچنین می‌تواند به آهستگی ایجاد شود. در این حالت علائمی که ایجاد می‌شود شبیه علائم بیماری‌های دیگر است. شناخت این علائم اولیه برای تشخیص سریع و درمان مناسب توسط جراحان مغز و اعصاب با تجربه ضروری است.

سندرم دم اسبی چیست؟

در لاتین دم اسب مجموعه‌ای از اعصاب و ریشه‌های عصبی در قسمت تحتانی یا کمری ستون فقرات است که شبیه دم اسب است. این اعصاب عملکرد روده و مثانه و همچنین حرکت و احساس در پاها را کنترل می‌کنند. هنگامی که این اعصاب فشرده می‌شوند، توانایی کنترل عملکردها را از دست می‌دهند و باعث ضعف، بی حسی یا فلج در اندام تحتانی و اختلالات روده، مثانه و اندام جنسی می‌شوند. فشار بر روی قسمت دم اسب می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. شایع‌ترین آن‌ها فتق شدید دیسک است که منجر به بیرون زدگی دیسک کمر می‌شود و اعصاب را فشرده می‌کند.

سندرم دم اسبی همچنین می‌تواند ناشی از سایر بیماری‌های ستون فقرات مانند تنگی ستون فقرات یا بیماری استخوانی پوکی استخوان باشد. تومورها، عفونت‌ها و التهاب‌ها و ضربه به کمر نیز می‌توانند بر روی دم اسبی فشار وارد کنند. هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، درمان سریع ضروری است. زیرا سندرم دم اسب می‌تواند بیماران را با مشکلات طولانی مدت روده و مثانه، ضعف پا یا فلج مواجه کند.

شناخت علائم اولیه سندرم دم اسبی

سندرم دم اسبی به دو صورت ظاهر می‌شود. ایجاد سریع علائم شدید یا شروع آهسته و تدریجی با علائمی که به تدریج در طول زمان بدتر می‌شوند. علائم این بیماری با شروع سریع شامل بی‌حسی و ضعف پا، کمردرد و مشکلات روده و مثانه مانند بی‌اختیاری یا احتباس هستند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، مراقبت فوری پزشکی برای حذف منبعی که باعث فشار شده است ضروری است.

با این حال، زمانی که علت فشار بر روی دم اسبی به تدریج ایجاد ‌شود و مانند دیسک کمر که به آرامی و پیوسته فرسایش می‌یابد یا توموری که در حال رشد است، این علائم اولیه می‌توانند متناوب باشند و از نظر شدت متفاوت باشند. علائم اولیه این سندرم می‌تواند شامل موارد زیر باشد.

• ضعف اندام تحتانی و تغییرات متناوب در حس، مانند بی‌حسی
• از دست دادن یا کاهش حس در باسن.
• مشکلات ادراری و یا روده‌ای، مانند احتباس یا بی‌اختیاری
• اختلالات جنسی غیر قابل توضیح، مانند مشکلات نعوظ یا از دست دادن حس
• درد ارجاع شده
• رفلکس‌های تاندون ضعیف

از آنجایی که این علائم همچنین می‌تواند نشان دهنده بسیاری از بیماری‌های دیگر باشند، سندرم دم اسبی را می‌توان با پروتکل‌های نامناسبی مانند داروهای مربوط به مشکلات ادراری و کمردرد یا دستکاری‌هایی مانند کایروپراکتیک و فیزیوتراپی به اشتباه تشخیص داد و درمان کرد. این رویکردها می‌تواند فشار بیشتری بر روی قسمت دم اسب ایجاد کند و علائم را بدتر کند.

تشخیص سندرم دم اسبی

تشخیص سندرم دم اسبی با یک معاینه عصبی و بررسی  یک تاریخچه پزشکی دقیق شروع می‌شود تا مشخص شود علائم چه زمانی شروع شده‌اند و چگونه در طول زمان ظاهر می‌شوند. اگرچه بسیاری از علائم اولیه سندرم دم اسبی مشابه سایر بیماری‌ها است، ترکیبی از ضعف و بی حسی پا و اختلال عملکرد مثانه می‌تواند به تشخیص این سندرم از سایر مشکلات ستون فقرات یا یک بیماری مجزای مثانه کمک کند. اگر بیمار علائمی داشته باشد که نشان دهنده سندرم دم اسبی باشد، از تست‌های تصویربرداری مانند MRI و سی‌تی‌اسکن برای شناسایی منبع فشار بر روی دم اسب استفاده می‌شود. متخصصان مغز و اعصاب همچنین می‌توانند یک میلوگرام تجویز کنند که در آن رنگ به ستون فقرات تزریق می‌شود و با فناوری تصویربرداری برای شناسایی رگ‌ها ردیابی می‌شود.

گزینه‌های درمانی سندرم دم اسبی

درمان سندرم دم اسبی بر کاهش فشار روی اعصاب دم اسبی متمرکز است. هدف از جراحی برای سندرم دم اسبی کاهش فشار بر روی ستون فقرات است در طی این روش، برشی در پشت در محلی که فشار ایجاد شده است، ایجاد می‌شود تا جراحان مغز و اعصاب بتوانند فتق دیسک‌ها، قطعات استخوانی یا تومورهایی را که می‌توانند بر روی دم اسبی فشار وارد کنند، پیدا کرده و خارج کنند. اگر فشار ناشی از عفونت یا التهاب باشد، می‌توان از داروها نیز برای درمان آن مشکلات استفاده کرد. اگر فشار ناشی از تومور باشد، پس از جراحی به پرتو درمانی و شیمی درمانی نیز نیاز است.

بهبودی پس از جراحی کاهش فشار ستون فقرات معمولاً به بستری شدن در بیمارستان تا پنج روز نیاز دارد و بهبودی در خانه می‌تواند چهار تا شش هفته طول بکشد، زیرا بیماران به تدریج فعالیت‌های عادی خود را از سر می‌گیرند. درحالی که بهبودی اعصاب آسیب‌ دیده به زمان قابل توجهی نیاز دارند، بنابراین ضعف پا و مشکلات روده و مثانه می‌تواند برای ماه‌ها یا بیشتر ادامه داشته باشد. در برخی موارد نیز این مشکلات می‌توانند دائمی شوند. درمان سریع برای رفع فشار دم اسبی بهترین شانس را برای بازیابی حس و عملکرد در نواحی آسیب دیده فراهم می‌کند. اما اگر علائم اولیه با انواع دیگر مشکلات سلامت اشتباه گرفته شود، درمان می‌تواند به تعویق بی‌افتد و گزینه‌های درمانی نامناسب که شامل دستکاری ستون فقرات است می‌تواند فشار را بر روی دم اسبی افزایش دهد.

کلام آخر

سندرم دم اسبی زمانی رخ می‌دهد که دسته اعصابی که از پایین نخاع امتداد می‌یابد فشرده یا آسیب دیده شوند. شایع‌ترین علت این بیماری فتق دیسک است. سندرم دم اسبی باعث درد شدید در ناحیه کمر، مشکلات ادراری (مانند بی اختیاری)، از دست دادن حس در باسن، ناحیه تناسلی، مثانه و رکتوم می‌شود. پزشکان بلافاصله افراد دارای علائم این سندرم را ارزیابی می کنند و برای تایید تشخیص، تصویربرداری مغناطیسی یا توموگرافی کامپیوتری انجام می‌دهند. برای از بین بردن فشار روی دم اسبی اغلب به جراحی نیاز است و برای تسکین درد از مسکن‌ها و کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود.