کیست نخاعی : علت، علائم، تشخیص، درمان و مراقبت ها

کیست نخاعی ، نوعی اختلال نادر است که باعث ایجاد شکاف‌هایی در درون نخاع می‌شود. این شکاف‌ها پر از مایع مغزی نخاعی هستند. کیست‌ها در مراحل اولیه مشکلی را برای بیمار ایجاد نمی‌کنند، اما به مرور زمان بزرگ‌تر شده و فضای بیشتری را در کانال نخاعی اشغال می‌کنند. کیست نخاعی هرچه بزرگ‌تر شود، فشار بیشتری را به نخاع و اعصاب  وارد کرده و مشکلاتی چون درد، ناتوانی در حرکت، ضعف و عدم تعادل را برای بیمار ایجاد می‌کند.  در ادامه این مطلب به معرفی کیست نخاعی پرداخته و اطلاعاتی در مورد علل ایجاد، علائم بیماری و راه‌های درمانی آن در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.

علل ایجاد کیست نخاعی  

کیست نخاعی، که به آن سیرنگومیلی یا نخاع گشادگی نیز گفته می‌شود، نوعی اختلال ستون فقرات است که باعث ایجاد کیست‌هایی در درون کانال نخاعی می‌گردد. این کیست‌ها پر از مایع مغزی نخاعی هستند که به مرور زمان بزرگ‌تر شده و با فشار بر روی نخاع، مشکلاتی را برای انسان ایجاد می‌کنند.
مایع مغزی نخاعی، مایعی است که اطراف مغز و نخاع را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند. این مایع در سرتاسر کانال نخاعی جریان دارد. سیرنگومیلی زمانی ایجاد می‌شود که مایع مغزی نخاعی از کانال خود خارج شده و وارد نخاع شود. این مایع در بخش‌هایی از نخاع جمع شده و کیست نخاعی را ایجاد می‌کند. هنوز علت مشخصی برای  این عارضه پیدا نشده است، اما مواردی وجود دارد که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. این موارد عبارتند از:

• ناهنجاری کیاری : ناهنجاری کیاری نوعی اختلال است که باعث خارج شدن مغز از جای خود و ورود آن به کانال نخاعی می‌شود.
• مننژیت : به التهاب غشای اطراف مغز و نخاع مننژیت گفته می‌شود.
• تومور نخاعی : تومورهایی که در کانال نخاعی ایجاد می‌شوند، در روند گردش مایع مغزی نخاعی اختلال ایجاد کرده و کیست‌های نخاعی را به وجود می‌آورند.
• اختلالات مادرزادی : برخی از نوزادان در هنگام تولد دچار اختلالاتی هستند. این اختلالات بر روی روند جریان مایع مغزی نخاعی تاثیر گذاشته و با ایجاد محدودیت در آن، کیست‌‎های نخاعی را ایجاد می‌کند.
• آسیب‌های نخاعی : آسیب‌های نخاعی از دیگر عوامل خطر ابتلا به کیست نخاعی هستند که ممکن است سال‌ها بعد خود را نشان دهند.

علائم کیست نخاعی

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، کیست نخاعی در مراحل اولیه هیچ علائمی را از خود نشان نمی‌دهد، اما هرچه بزرگ‌تر شود بیماری شدت پیدا و علائمی را از خود بروز می‌دهد که عبارتند از:

• سردرد
• درد عضلات گردن، بازوها، کمر و پاها
• از دست دادن حساسیت نسبت به گرما و سرما
• انحنای غیرعادی ستون فقرات
• اختلال در راه رفتن و عدم تعادل
• اسپاسم عضلانی و تحلیل رفتن عضلات
• ضعف و بی‌حسی پیش‌رونده در دست‌ها و پاها
• از دست دادن کنترل روده و مثانه
• مشکلات مربوط به عملکرد جنسی

عوارض کیست نخاعی

عوارض کیست نخاعی بستگی که میزان رشد آن دارد. گاهی اوقات رشد کیست به کندی صورت می‌گیرد و ممکن است تا سال‌ها پس از ایجاد هیچ علامتی از خود بروز ندهد. اما در برخی مواقع رشد کیست بسیار سریع بوده و بیمار را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند. رشد کیست باعث افزایش میزان مایع مغزی نخاعی درون آن شده و فشار بیشتری را به نخاع وارد می‌کند. هرچه کیست بزرگ‌تر شود، عوارض جدی‌تری را برای بیمار به دنبال دارد.  عوارض احتمالی کیست نخاعی عبارتند از:

• اسکولیوز: انحنای غیرعادی ستون فقرات که شکلی اس مانند به آن می‌دهد.
• درد مزمن: درد شدید که در اثر آسیب به نخاع و اعصاب نخاعی ایجاد می‌شود.
• مشکلات حرکتی: این مشکلات شامل ضعف و خشکی عضلات پا، تغییر در شیوه راه رفتن و فلج شدن پاها می‌باشند.

تشخیص کیست نخاعی

در مرحله اول، پزشک تشخیص خود را از معاینه جسمی و عصبی بیمار آغاز می‌کند و تمامی علائم ایجاد شده را مورد بررسی قرار می‎‏دهد. در صورتی که احتمال ابتلا به کیست نخاعی وجود داشته باشد، ام‌ار‌آی و سی‌تی‌اسکن برای بیمار تجویز می‌شود.
ام‌ آر‌ آی (MRI) : در این روش از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تهیه تصاویر از ستون فقرات و نخاع استفاده می‌شود. گاهی اوقات نیز لازم است تا یک ماده رنگی در کشاله ران بیمار تزریق شود تا تصاویر واضح‌تر و دقیق‌تر نشان داده شوند. ام‌ار‌آی دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین روش برای تشخیص کیست نخاعی است که موقعیت کیست‌ها را نیز مشخص می‌کند. 
سی‌ تی‌ اسکن (CT) : سی‌تی‌اسکن روش دیگر تصویربرداری است که می‌توان از آن برای تشخیص کیست نخاعی یا دیگر تومورهای موجود در کانال نخاعی استفاده نمود. در این روش  از پرتوهای اشعه ایکس برای تولید تصاویر استفاده می‌شود و در صورتی تجویز می‌گردد که امکان ام‌آر‌آی برای بیمار وجود نداشته باشد

درمان کیست نخاعی

تا زمانی که کیست نخاعی کوچک است و نشانه‌ای ندارد، پزشک درمان خاصی را برای بیمار در نظر نمی‌گیرد. در این شرایط از بیمار خواسته می‌شود تا به صورت دوره‌ای ام‌ارآی را انجام دهد و کیست را تحت کنترل داشته باشد. در صورتی که کیست بزرگ شود و بر روی نخاع و اعصاب فشار وارد کند، درمان بیمار شروع می‌شود.
تنها راه درمانی کیست نخاعی، عمل جراحی است. پزشک با عمل جراحی سعی می‌کند فشار را از روی نخاع بردارد و جریان مایع مغزی نخاعی را به حالت عادی برگرداند.  برای انجام این کار، پزشک ابتدا علت اصلی ایجاد کیست را پیدا کرده و با عمل جراحی آن را برطرف می‌سازد. با توجه به علل ایجاد کیست نخاعی که در بالا نام بردیم، روش‌های جراحی به صورت زیر می‌باشد:

درمان ناهنجاری کیاری

اگر علت ایجاد کیست، ناهنجاری کیاری باشد، جراحی در بخش قاعده جمجمه انجام می‌شود. جراح قسمتی از استخوان پشت جمجمه را برمی‌دارد تا با گسترش فضای مغز، فشار را از روی آن برداشته و از ورود مغز به کانال نخاعی جلوگیری کند.

تخلیه کیست

در این روش، جراح کیست را تخلیه می‌کند و از این طریق حجم آن را کاهش داده و فشار را از روی نخاع برمی‌دارد. این کار با استفاده از روش شنت‌گذاری انجام می‌شود. شنت، لوله باریکی است که یک سر آن در کیست و سر دیگر آن در بخش دیگر بدن، مانند شکم، قرار می‌گیرد تا مایع را به آن سمت هدایت کند.

رفع موانع

در صورتی که تومور یا زائده استخوانی در کانال نخاعی وجود داشته و مانع از جریان مایع مغزی نخاعی شده باشد، جراح این موانع را برداشته و جریان مایع را به حالت عادی برمی‌گرداند.

اصلاح ناهنجاری‌ها

اگر مشکلات مادرزادی باعث ایجاد کیست نخاعی شده و فرد دارای ناهنجاری در این ناحیه باشد، جراح اختلال ایجادشده را برطرف می‌سازد تا جریان مایع به حالت عادی برگردد و از کیست خارج شود.

مراقبت‌های پس از جراحی

با توجه به این‌که احتمال عود دوباره کیست وجود دارد، مراقبت‌های پس از جراحی بسیار مهم است. در این موارد معمولا به بیمار توصیه می‌شود تا تصویربرداری ام آر آی را به صورت دوره‌ای انجام داده و نتیجه آن را به پزشک نشان دهد تا در صورت لزوم درمان‌های تکمیلی برای او انجام شود. در این دوران نیز بیمار باید مراقبت‌هایی از خود داشته باشد که عبارتند از:

• از بلند کردن اجسام سنگین و ایجاد فشار بر روی ستون فقرات، خودداری نمایید.
• کیست نخاعی ممکن است باعث ناتوانی حرکتی بیمار شده و فعالیت‌های او را محدود نماید. در این موارد بیمار با مشکلاتی چون درد، گرفتگی و خشکی عضلات، ضعف عضلانی و … مواجه می‌گردد. اگر دچار در این شرایط گرفتار هستید، به متخصص طب فیزیکی مراجعه کرده و از او برای کاهش علائم و بهبود وضعیت‌تان کمک بخواهید.
• یکی از مهم‌‌ترین عوارض کیست نخاعی، درد مزمن عضلات است. اگر درد دارید با پزشکتان مشورت کرده و از او بخواهید تا به شما در کاهش درد و آرامش بیشتر کمک کند.
• کیست نخاعی عوارض و مشکلاتی را برای بیمار ایجاد می‌کند و زندگی او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورتی که دچار دردهای مداوم هستید و مشکلات عصبی دارید، سعی کنید ذهن خود را از بیماری دور کنید. بهتر است یک دوست یا همدم خوب کنار خود داشته باشید تا بتوانید با او درد و دل کنید و ناراحتی‌هایتان را در میان بگذارید. می‌توانید با افراد دیگری که با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند همراه شوید. عضویت در انجمن‌های سیرنگومیلی به شما کمک می‌کند تا از اطلاعات و تجربیات دیگر افراد مبتلا استفاده کرده و با بیماری‌تان بهتر کنار بیایید.

در این مقاله به معرفی کیست نخاعی پرداخته و اطلاعاتی در مورد  دلایل ایجاد، علائم و راه‌های درمان آن در اختیارتان قرار دادیم. همان‌طور که گفتیم، کیست نخاعی دلیل مشخصی ندارد و در صورتی ایجاد می‌شود که جریان مایع مغزی نخاعی محدود شود. در این شرایط پزشک سعی می‌کنند محدودیت‌های ایجاد شده را برطرف نموده و جریان مایع مغزی نخاعی را به حالت عادی برگرداند تا کیست‌ها از بین رفته و فشار از روی نخاع برداشته شود.