ضربه مغزی : بررسی علائم و دلایل، راه های تشخیص، درمان و پیشگیری
شایع ترین و کم خطرترین نوع آسیب مغزی، ضربه مغزی نامیده می‌شود. این کلمه از لاتین concutere گرفته شده است که به معنی “تکان دادن شدید” است. ضربه مغزی اغلب در اثر ضربه یا ضربه ناگهانی مستقیم به سر ایجاد می‌شود.
طبق گزارش CDC، بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۹، حدود ۱۷۳،۲۸۵ نفر زیر ۱۹ سال به دلیل ضربه مغزی مربوط به فعالیت‌های ورزشی و تفریحی در اورژانس بیمارستان تحت درمان قرار گرفتند. دلایل دیگر شامل تصادفات اتومبیل و دوچرخه، صدمات ناشی از کار، زمین خوردن و درگیری است.
علل ضربه مغزی و عوامل خطر
مغز از بافت نرم ساخته شده است. بافت مغز توسط مایع نخاعی محافظت شده و در پوسته محافظ جمجمه قرار گرفته است. هنگامی‌که آسیب یا ضربه‌ای به سر خود وارد می‌کنید، ضربه می‌تواند مغز شما را تکان دهد. گاهی اوقات به معنای واقعی کلمه باعث حرکت آن در سر شما می‌شود. صدمات مغزی می‌تواند باعث کبودی، آسیب به عروق خونی و آسیب به اعصاب شود.
نتیجه این است که مغز شما آن‌طور که باید عمل نمی‌کند. اگر دچار ضربه مغزی شده‌اید، بینایی شما ممکن است مختل شود، تعادل خود را از دست داده یا بیهوش شوید. به طور خلاصه، مغز گیج می‌شود.
برخی موارد که خطر ابتلا به ضربه مغزی را افزایش می‌دهند، از جمله:
- سقوط، به ویژه در کودکان و بزرگسالان
- انجام یک ورزش تماسی
- عدم وجود تجهیزات ایمنی مناسب یا نظارت برای ورزش‌های تماسی
- اتومبیل، موتورسیکلت، دوچرخه و سایر تصادفاتی که باعث ضربه به سر می‌شود.
- ضربه خوردن، ضربه زدن به یک شیء، یا سایر سوء استفاده‌های فیزیکی
- خدمت سربازی
- ضربه مغزی قبلی
علائم ضربه مغزی
تشخیص ضربه مغزی می‌تواند مشکل باشد. اگرچه ممکن است بریدگی یا کبودی قابل مشاهده‌ای روی سر خود داشته باشید، اما نمی‌توانید ضربه و آسیب به مغز را مشاهده کنید. علائم ممکن است حتی تا چند روز یا چند هفته پس از آسیب ظاهر نشوند. برخی علائم فقط چند ثانیه طول می‌کشد. برخی علائم دیگر ممکن است بیشتر طول بکشد.
ضربه مغزی نسبتاً شایع است. برخی برآوردها می‌گویند هر ۲۱ ثانیه یک ضربه مغزی خفیف در ایالات متحده ایجاد می‌شود، اما مهم است که علائم ضربه مغزی را تشخیص دهیم تا بتوانید اقدامات مناسب را برای درمان آسیب انجام دهید.
برخی علائم جسمی، روحی و احساسی رایج وجود دارد که ممکن است فرد در پی ضربه مغزی نشان دهد. علائم آسیب مغزی عبارت‌اند از:
- گیجی یا احساس گیجی
- دست و پا چلفتی شدن
- لکنت زبان
- تهوع یا استفراغ
- سردرد
- مشکلات تعادل یا سرگیجه
- تاری دید
- حساسیت به نور
- حساسیت به سروصدا
- کُندی
- صدای زنگ زدن در گوش‌ها
- تحریک پذیری یا سایر رفتارها یا تغییرات شخصیتی
- مشکل در تمرکز
- از دست دادن حافظه
- خستگی یا خواب آلودگی
- از دست دادن هوشیاری
- فراموشی مانند تکرار صحبت‌های خود
- کُندی در پاسخگویی به سؤالات
- مشکلات خواب
- افسردگی
- مشکلات طعم یا بو
ضربه مغزی در کودکان
از آنجایی که سر کودکان در مقایسه با بقیه بدنشان بسیار بزرگ است، اغلب کودکان خردسال دچار ضربه مغزی می‌شوند. با ورود کودکان به نوجوانی، قد و وزن آنها افزایش می‌یابد. هر دو عواملی هستند که آنها را بیشتر از بزرگسالان مستعد تصادف می‌کند.
اگر کودکی دچار ضربه مغزی شود، یک بزرگسال باید در ۲۴ ساعت اول او را تحت نظر داشته باشد. داروها، از جمله آسپرین، که ممکن است باعث خونریزی شود، را بدون مشورت با پزشک به کودک ندهید.
مراقبت از تغییرات رفتاری بسیار مهم است. کودکان خردسال، به ویژه، ممکن است نتوانند احساسات خود را به طور کامل بیان کنند، بنابراین مراقبت دقیق آنها بسیار مهم است. علائم ضربه مغزی در کودکان عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- مشکلات مربوط به تعادل
- ناراحتی معده یا استفراغ
- خستگی
- حساسیت به نور یا سروصدا
- مه گرفتگی ذهنی یا کند شدن تفکر
- مشکلات حافظه یا تمرکز
- احساس تحریک پذیری، غم، عصبانیت یا احساساتی که بیش از حد معمول است.
- مشکلات خواب
انواع ضربه مغزی
پزشکان شدت ضربه به مغز را بر اساس مواردی مانند از دست دادن هوشیاری، فراموشی و از دست دادن تعادل طبقه بندی می‌کنند. سه درجه وجود دارد:
- درجه ۱: خفیف، با علائمی که کمتر از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد و بدون ازدست‌دادن هوشیاری همراه است.
- درجه ۲: متوسط ، با علائمی که بیش از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد و بدون از دست دادن هوشیاری همراه است.
- درجه ۳: شدید، که در آن فرد هوشیاری خود را از دست می‌دهد، گاهی اوقات فقط برای چند ثانیه.
روش‌های تشخیص
اکثر افراد مبتلا به ضربه‌مغزی با درمان مناسب به طور کامل بهبود می‌یابند. اما ازآنجاکه ضربه مغزی می‌تواند جدی باشد، محافظت از خود مهم است. در اینجا چند مرحله وجود دارد:
به دنبال مراقبت پزشکی باشید. یک متخصص مراقبت‌های پزشکی می‌تواند تصمیم بگیرد که ضربه مغزی چقدر جدی است و آیا شما نیاز به درمان دارید.
اگر دچار ضربه مغزی درجه ۱ یا درجه ۲ هستید، قبل از بازگشت به فعالیت‌های عادی منتظر بمانید تا علائم از بین بروند. این ممکن است چند دقیقه، ساعت، روز یا حتی یک هفته طول بکشد.
اگر فردی هوشیاری خود را از دست داده است، این ضربه مغزی درجه ۳ است که نیاز به ارزیابی و مراقبت فوری پزشک دارد. آنها از نحوه صدمه به سر می‌پرسند و علائم را مورد بحث قرار می‌دهند. همچنین ممکن است پزشک از شما سؤالات ساده‌ای مانند “کجا زندگی می‌کنید؟”، “نام شما چیست؟” یا “رئیس جمهور کیست؟” بپرسد. پزشک این سؤالات را برای ارزیابی حافظه و مهارت‌های تمرکز می‌پرسد.
پزشک ممکن است هماهنگی و رفلکس‌ها را آزمایش کند، که هر دو عملکرد سیستم عصبی مرکزی هستند. پزشک همچنین ممکن است سی تی اسکن یا MRI را برای جلوگیری از خونریزی یا سایر آسیب‌های جدی مغزی تجویز کند.
روش‌های درمان و درمان‌های خانگی
اگر نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارید، پزشک دستورالعمل‌هایی را برای پیگیری به شما می‌دهد. در صورت تشدید علائم، متخصصان پیگیری مراقبت‌های پزشکی را در عرض ۲۴ تا ۷۲ ساعت توصیه می‌کنند. برای بهبود در خانه، باید:
استراحت کنید. اگر ضربه مغزی شما در حین فعالیت ورزشی ادامه داشت، بازی را متوقف کنید و بنشینید. مغز شما برای بهبود مناسب به زمان نیاز دارد، بنابراین استراحت مهم است. قطعاً بازی را در همان روز از سر نگیرید. هنگام ازسرگیری بازی، ورزشکاران و کودکان باید توسط مربیان تحت نظارت دقیق قرار گیرند. اگر بازی را خیلی زود از سر بگیرید، شانس بیشتری برای ضربه‌مغزی دوم دارید که می‌تواند آسیب را بیشتر کند. آکادمی مغز و اعصاب آمریکا دستورالعمل‌هایی را در مورد ازسرگیری فعالیت‌ها پس از ضربه‌مغزی صادر کرده است.
از تکان مغزی خودداری کنید. ضربه مغزی مکرر باعث ایجاد اثرات تجمعی بر روی مغز می‌شود. ضربه مغزی پی‌درپی می‌تواند عواقب مخربی از جمله تورم مغز، آسیب دائمی مغز، ناتوانی‌های طولانی مدت یا حتی مرگ داشته باشد. اگر هنوز علائمی دارید به فعالیت‌های عادی خود باز نگردید. از پزشک اجازه بگیرید تا بتوانید با اطمینان به سر کار برگردید یا بازی کنید.
درد را با داروهای بدون آسپرین درمان کنید. پزشک شما دارویی را برای تسکین درد تجویز می‌کند یا یک دارو بدون نسخه را توصیه می‌کند.
روش‌های پیشگیری
ضربه‌مغزی غیر منتظره است، بنابراین جلوگیری از آن سخت است. اما چندین اقدام احتیاطی منطقی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش احتمال آسیب‌دیدگی مغزی انجام دهید.
از تجهیزات حفاظتی استفاده کنید. شرکت در ورزش‌های پر مخاطره و پرخطر مانند فوتبال،هاکی، بوکس و راگبی می‌تواند احتمال ضربه‌مغزی را افزایش دهد. اسکیت بورد، اسنوبرد، اسب سواری و دوچرخه سواری نیز تهدیدی برای سلامت مغز شما هستند. استفاده از سرپوش، روکش و محافظ دهان و چشم می‌تواند به شما در برابر آسیب‌های ناشی از ضربه سر کمک کند. استفاده از کلاه ایمنی دوچرخه سواری می‌تواند خطر صدمه به سر را تا ۸۵ درصد کاهش دهد. همچنین یک دستگاه یقه مانند C شکل جدید به نام Q-Collar وجود دارد که می‌تواند توسط ورزشکاران استفاده شود. این وسیله فشاری به گردن وارد می‌کند و حجم خون را افزایش می‌دهد تا حرکت مغز را کاهش دهد، که ممکن است به دلیل ضربه به سر ایجاد شود. اطمینان حاصل کنید که هر وسیله‌ای به درستی برای شما مناسب است و به خوبی نگهداری می‌شود.
هوشمندانه رانندگی کنید. همیشه کمربند ایمنی ببندید، محدودیت‌های سرعت را رعایت کنید و از مواد مخدر یا الکل استفاده نکنید، زیرا می‌توانند زمان واکنش را مختل کنند.
دعوا نکنید. ضربه‌مغزی اغلب در طول حمله ایجاد می‌شود و مردان بیشتر از زنان آسیب‌های ناشی از ضربه سر را گزارش می‌دهند.
خطرات لغزش و سقوط را در خانه خود کاهش دهید. آشفتگی را از کف و راهروها پاک کنید و مطمئن شوید که خانه شما از نور کافی برخوردار است.
به طور منظم ورزش کنید. این می‌تواند به شما ماهیچه‌های ساق پا قوی‌تر و تعادل بهتری بدهد، که می‌تواند به جلوگیری از افتادن کمک کند.
از اقدامات ایمنی خانه برای محافظت از فرزندان خود استفاده کنید. محافظ پنجره‌ها را نصب کرده و راه پله‌ها را مسدود کنید.
دیدگاه کاربران