سندرم تونل کارپال و درمان آن
سندرم تونل کارپال در اثر باریک شدن عصب میانی بازو (عصب مدیانوس) ایجاد می‌شود و باعث درد دست و احساس بی‌حسی در ناحیه انگشتان شست، اشاره و انگشتان میانی به‌ویژه در زنان می‌شود. در موارد شدید، افراد مبتلا علائم فلج را در دست تجربه می‌کنند و قدرت گرفتن به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. دست در طول روز به خواب می‌رود و در شب به دلیل احساس ناراحتی و پشمالوی خواب، خواب را مختل می‌کند.
سندرم تونل کارپال شامل شکایاتی است که به دلیل فشار مداوم روی عصب مدیان ایجاد می‌شود. برای تأمین اعصاب دست، عصب میانی بازو باید از یک انقباض آناتومیک، یعنی تونل کارپال عبور کند. این در قسمت داخلی مچ دست قرار دارد و توسط رباط مچ دست تقویت‌کننده مفصل (رباط فلکسور) و استخوان‌های مچ دست تشکیل می‌شود. سندرم تونل کارپال شایع است. بیشتر در سنین ۴۰ تا ۷۰ سالگی دیده می‌شود. خطر ابتلا به این بیماری حدود ۱۰ درصد است و زنان دوبرابر مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
در سندرم تونل کارپال چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر بافت همبند در طول زندگی بیش از حد رشد کند یا رباط کارپال (ligamentum flexorum) ضخیم شود، این ساختارها به طور فزاینده‌ای عصب میانی زیرین را فشار می‌دهند. در نتیجه مبتلایان از درد دست، اختلالات حسی و حتی فلج در ناحیه انگشت شست، اشاره و انگشت میانی رنج می‌برند. از آنجایی‌که اختلالات حسی به‌ویژه در شب رخ می‌دهد، به این بیماری پارستزی شبانه (اختلال حسی شبانه) نیز می‌گویند.
علائم سندرم تونل کارپال چیست؟
عصب مدیان (Nervus medianus) شست و نواحی مختلف دست را تأمین می‌کند. اگر نیشگون بگیرد، درد و اختلالات حسی در این نواحی ایجاد می‌شود. در ابتدای بیماری، علائم فقط به طور موقت تحت استرس ظاهر می‌شوند و سپس دوباره ناپدید می‌شوند. افراد مبتلا اغلب احساس سوزن‌سوزن شدن در انگشتان خود می‌کنند، شبیه به قسمت‌هایی از بدن که به‌خواب‌رفته اند. علائم می‌تواند به بازو تابش کند.
هر چه سندرم تونل کارپال درمان نشود، خطر آسیب دائمی عصبی بیشتر می‌شود. در مراحل بعدی بیماری، دردافزایش می‌یابد و در حالت استراحت نیز بروز می‌کند (درد استراحت). این امر منجر به ناراحتی و ازدست‌دادن قدرت می‌شود و فعالیت‌های روزمره مانند بستن دکمه‌های دکمه شلوار یا چرخاندن فرمان را به یک چالش تبدیل می‌کند. کارهای حرکتی ظریف برای افراد آسیب‌دیده دشوارتر می‌شود و دست به‌طورکلی دست‌وپا چلفتی می‌شود. در برخی موارد، سندرم فشار عصبی حتی می‌تواند منجر به فلج دست و انگشتان شود. به دلیل وضعیت تسکین‌دهنده‌ای که بیمار به دلیل درد اتخاذ می‌کند، عضلات عقب‌رفته و کوتاه می‌شوند.
علائم به طور خلاصه عبارت‌اند از:
- درد در انگشتان
- بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن انگشتان (پارستزی)
- تشعشع درد در بازو و شانه
- ازدست‌دادن قدرت در دست آسیب‌دیده
- بی‌حسی، احساسات غیرطبیعی
- آتروفی عضلانی (آتروفی)
علل سندرم تونل کارپال
در بیشتر موارد، نمی‌توان علت مستقیم سندرم تونل کارپال را تعیین کرد. برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند آرتریت روماتوئید یا دیابت شیرین اغلب همراه با سندرم تونل کارپال بروز می‌کنند. اساساً مابین دو مکانیسم برای ایجاد سندرم فشرده‌سازی عصبی تمایز قائل می‌شویم:
تحریک مکانیکی و فشار روی اعصاب ناشی از:
- تغییر شکل استخوان پس از شکستگی دست
- دررفتگی استخوان‌های مچ دست
- تاندونیت در افراد مبتلا به روماتیسم یا پس از آسیب‌دیدگی
- تومور e
- گانگلیون: ضخیم شدن عصب گرهی
بیماری‌هایی که عصب را نسبت به فشار حساس‌تر می‌کند:
- دیابت قندی
- آمیلوئیدوز: تجمع پاتولوژیک پروتئین‌ها
- تغییرات هورمونی: بارداری، پرکاری تیروئید
پزشک چگونه تشخیص می‌دهد؟
معاینه دست
در صورت مشکوک بودن به سندرم تونل کارپال، تحرک مچ دست‌ها اولین سرنخ را به پزشک می‌دهد: با قراردادن کف دست‌ها و پشت‌دست‌ها در کنار هم تحرک مچ‌ها را تخمین می‌زند. افزایش فشار داخلی در تونل کارپال اغلب با کاهش تحرک مچ دست همراه است.
پزشک ارتوپد با خم کردن شدید مچ دست به مدت ۱ دقیقه نشانه دیگری دریافت می‌کند، به‌اصطلاح آزمایش فالن: اگر این خم شدن شدید و مداوم دست باعث درد و بی‌حسی در انگشت شست، انگشت اشاره و انگشت میانی شود، احتمال سندرم تونل کارپال بسیار زیاد است.
در سندرم تونل کارپال پیشرفته، پزشک عضله تنار انگشت شست را به‌وضوح عقب‌رفته پیدا می‌کند. در نتیجه بیمار دیگر نمی‌تواند انگشت شست خود را به نوک انگشت کوچک خود برساند.
معاینه عصبی دست
علاوه بر یافته‌های بالینی، یک معاینه عصبی با اندازه‌گیری سرعت هدایت عصبی (الکترونوروگرافی، ENG) یک گزینه تشخیص عینی را به پزشک ارائه می‌دهد. برای انجام این کار، معاینه‌کننده الکترودهایی را روی دو ناحیه از پوست بیمار می‌چسباند که توسط عصب مدیان تأمین می‌شود. حالا با یک تکانه الکتریکی ضعیف عصب را تحریک می‌کند. آسیب فشار به عصب نشان‌دهنده کاهش سرعت هدایت عصبی در مقایسه با عملکرد طبیعی عصب است. همراه با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، این معاینه اطلاعاتی را ارائه می‌دهد که برای درمان بیشتر موردنیاز است.
درمان محافظه‌کارانه سندرم تونل کارپال
اولین قدم در درمان سندرم تونل کارپ همیشه درمان محافظه‌کارانه است.درمان‌های فیزیکی با استفاده از سرما التهاب اعصاب را کاهش می‌دهد و در نتیجه اثر تسکین‌دهنده درد دارد.
آتل دست
آتل‌ها (ارتزها) که مچ را در حالت خنثی بی‌حرکت می‌کنند، عصب میانی را نیز تسکین می‌دهند. این اقدام عمدتاً با کاهش فشار روی مچ دست به درد شبانه کمک می‌کند. اقدامات فیزیوتراپی مانند نوارچسب، هماهنگی و تمرینات کششی یا تمرین با غلتک فاسیا نیز می‌تواند علائم شروع سندرم تونل کارپال را کاهش دهد.
اسپلیت‌ها برای اکثر بیماران پس از ۴-۶ هفته بهبود قابل‌توجهی در علائم آنها ایجاد می‌کند. آنها را می‌توان هم فقط در شب و هم در روز پوشید. در مراحل اولیه سندرم تونل کارپال، آتل‌ها می‌توانند باعث بهبودی شوند. اگر بعد از ۶ هفته بهبودی حاصل نشد، بهتر است روش‌های درمانی دیگری را در نظر بگیرید.
نفوذ تونل کارپال نیز یکی از گزینه‌های درمانی محافظه‌کارانه است. برای انجام این کار، پزشک یک مسکن یا کورتیزون با اثر موضعی را به ناحیه آسیب‌دیده در داخل مچ تزریق می‌کند. این اقدام دارای اثر ضد درد، ضدالتهابی و ضد احتقان است. بااین‌حال، نفوذ نمی‌تواند علت تونل کارپال را اصلاح کند، فقط علائم را درمان می‌کند.
در تجربه ما، علائم در بسیاری از بیماران در ۶ هفته اول پس از درمان کورتیزون بهبود می‌یابد، اما پیش‌آگهی طولانی‌مدت امیدوارکننده نیست: پس از یک سال، تنها هر پنجمین بیمار مبتلا به سندرم تونل کارپ پس از درمان استروئیدی بدون علامت است.
تمرینات مربوط به سندرم تونل کارپال
بیماران مبتلا به سندرم تونل کارپ برای جلوگیری از حرکات دردناک مچ دست خود را بی‌حرکت می‌کنند. اما در درازمدت، این استراتژی منجر به کشش و کوتاه شدن ماهیچه‌ها می‌شود که باعث افزایش بیشتر درد می‌شود. تمرینات ویژه مچ دست را کشش و تقویت می‌کند تا متحرک بماند.
تمرین ۱:
برای این تمرین تقویتی به یک توپ کوچک و نرم نیاز دارید توپ را در دست بگیرید و آن را محکم بفشارید. پس از چند ثانیه دست خود را بازکرده و تمرین را تکرار کنید.
تمرین ۲:
بازوی آسیب‌دیده را به سمت جلو دراز کنید. نوک انگشتان به سمت زمین و کف دست به سمت جلو است. با دست دیگر انگشتان خود را به سمت زمین بکشید و کشش را برای چند ثانیه نگه دارید. این تمرین باعث کشش فلکسور کارپی اولنا ریس (عضله فلکسور مچ) می‌شود. برای کشش اکستانسور مچ، همین تمرین را طوری انجام دهید که پشت‌دستتان به سمت جلو باشد.
تمرین ۳:
کف دست‌ها را جلوی سینه به هم نزدیک کنید. سپس انگشتان خود را از هم باز کنید و کشش را حدود یک دقیقه نگه دارید.
جراحی سندرم تونل کارپال: تسکین اعصاب
اگر اقدامات محافظه‌کارانه علائم را در مدت‌زمان طولانی‌تری بهبود نبخشد، متخصص دست جراحی را برای سندرم تونل کارپال در نظر می‌گیرد، زیرا در غیر این صورت ممکن است آسیب دائمی به عصب مدیان وارد شود.
برای تسکین عصب، جراح به‌اصطلاح نورولیز را انجام می‌دهد. پزشک ساختارهای بافتی منقبض مانند بافت همبند بیش از حد را برمی‌دارد. اگر ضخیم شدن رباط کارپ (ligamentum flexorum) مسئول فشردگی عصب باشد، می‌توان با یک برش ساده آن را قطع کرد.
این روش می‌تواند به‌صورت یک عمل باز یا آندوسکوپی (کم تهاجمی) انجام شود. متخصصین ارتوپد در کلینیک مفصل، جراحی آندوسکوپی را ترجیح می‌دهند، زیرا برای بیمار ملایم‌تر است و دارای یک اسکار بسیار کوچک است.
نورولیز معمولاً به‌صورت سرپایی عمل می‌شود؟
جراحی سندرم تونل کارپال را می‌توان به‌صورت سرپایی و تحت بی‌حسی موضعی انجام داد؛ بنابراین بستری شدن در بیمارستان یا بستری شدن در بیمارستان ضروری نیست. جراح باتجربه به لطف روش جراحی کم تهاجمی می‌تواند بدون برش بزرگ انجام دهد. از طریق دهانه‌ای به طول ۰.۵ تا ۱ سانتی‌متر در کف دست، او می‌تواند انقباض را با حداقل تهاجم تحت نمای آندوسکوپی با یک پروب دوربین کوچک عمل کند.
از سوی دیگر، روش جراحی باز، زمانی که بیماری‌های گسترده‌تری در غلاف تاندون یا سایر بافت‌های نرم وجود دارد، مزایایی را ارائه می‌دهد. در این حالت، جراح دید نامحدودی از ناحیه عمل دارد و بهتر می‌تواند وضعیت کلی را ارزیابی کند.
پیش‌آگهی و زمان بهبودی سندرم تونل کارپال
مطالعات مقایسه‌ای بین درمان‌های جراحی و محافظه‌کارانه برای سندرم تونل کارپال برتری جراحی تونل کارپال (نورولیز) را نشان می‌دهد: ۹۹٪ بیماران به طور قابل‌اعتماد و دائمی با نورولیز عصب مدیان از درد خود تسکین می‌یابند. زمانی که آسیب به عصب متاکارپ بسیار پیشرفته باشد، بازسازی عصب بیشتر طول می‌کشد.
با درمان محافظه‌کارانه، میزان موفقیت کمتر است و روند بهبودی به طور قابل‌توجهی طولانی‌تر است: در بسیاری از بیماران، پس از چندین ماه درمان محافظه‌کارانه با نتایج نامشخص و کاهش جزئی علائم، نورولیز برای بعداً جبران می‌شود. فیزیوتراپی از بازسازی عصب مدیان پس از جراحی پشتیبانی می‌کند.
دوران نقاهت پس از جراحی
پس از درمان جراحی سندرم تونل کارپ، دست عمل شده پس از ۳ هفته دوباره قادر به تحمل بارهای محدود است. پس از ۶ هفته، بیمار می‌تواند دوباره کارهای سخت فیزیکی را انجام دهد. دست دوباره کاملاً انعطاف‌پذیر است. پیش‌آگهی پس از جراحی برای سندرم تونل کارپال بسیار خوب است: بیش از ۹۰ درصد بیماران عود ندارند و در آینده بدون علامت خواهند بود.
دیدگاه کاربران