تنگی کانال کارپال چیست و جراحی تنگی عصب دست چگونه انجام میشود ؟

جراحی تنگی عصب دست یا تنگی کانال کارپال، یکی از انواع روش های درمانی گرفتگی عصب دست است و با هدف رفع فشار وارده بر عصب دست انجام میشود. تنگی عصب دست زمانی رخ میدهد که عصب اصلی دست یا عصب میانی (مدیان) به دلایل مختلف تحت فشار باشد و نتواند به طور طبیعی به حرکت خود در کانال دست ادامه دهد. زیرا تنگی فضای کانال باعث چسبندگی تدریجی عصب به دیواره ها شده و عوارض جدی ایجاد میکند. این عارضه معمولاً به صورت خفیف رخ داده و علائمی همچون درد خفیف، بی حسی موضعی، تیر کشیدن و مور مور شدن را به همراه داد.
همانطور که گفته شد، عصب دست درون کانال کارپال قرار گرفته است. کانال کارپال فضای باریک میان استخوان و عضلات مچ دست است و وظیفه محافظت از عصب دست در برابر ضربه و فشار را بر عهده دارد. عصب میانی نیز از مجموعه ای از عصب های کنترل کننده دست و انگشتان است که از گردن تا مچ دست امتداد داشته و انگشتان شست، اشاره و دو انگشت میانی دست را به طور مستقیم کنترل میکند. عصب های سایر انگشتان نیز از طریق کانال کارپال به عصب های اصلی متصل می گردد. زمانی که دست برای مدت زمان طولانی در حالت نامتعارف و تحت فشار قرار بگیرد یا در اثر عوامل مختلف تاندون ها و رباط دست متورم شود، عارضه تنگی کانال کارپال رخ می دهد.

عوامل موثر در تنگی کانال عصب دست

عوامل بسیاری در بروز تنگی کانال کارپال موثر بوده و در نهایت منجر به جراحی تنگی عصب دست میشوند. اصلی ترین عامل نیز شغل افراد است که این عارضه را به وجود می آورد. در واقع افرادی که مدام از دست خود استفاده کرده و به مچ دست فشار می آورند میتواند کاندیدای این عارضه باشند. از جمله مشاغل موثر نیز میتوان به مکانیکی، کارگری، نجاری، آهنگری، مشاغل کامپیوتری، باغبانی، قایقرانی، دوزندگی و … اشاره نمود. حتی انجام مداوم فعالیت های خانگی نیز میتواند عامل بروز تنگی کانال باشد. از دیگر عوامل ایجاد کننده تنگی عصب دست عبارتند از:

• انجام حرکتهای مداوم و شدید
• جابجایی اجسام سنگین
• تداوم در انجام کارهای ظریف و تکراری مانند تایپ، نوشتن و بافندگی
• انجام ورزش های سنگین دست و مچ
• حمل و استفاده مداوم از موبایل و تبلت
• برخورد منجر به شکستگی یا در رفتگی مچ
• بارداری در زنان
• بیماری های خاص نظیر دیابت، کم کاری یا پرکاری تیروئید، روماتیسم مفصلی و انقباض دوپویترن
• عوامل وراثتی نظیر مشکل در آناتومی دست

علائم و نشانه های تنگی کانال عصب دست

زمانی که تنگی کانال کارپال رخ میدهد، علائم و نشانه هایی نیز پدیدار میشود. برخی از آنها خفیف و برخی دیگر بیان کننده نیاز به جراحی تنگی عصب دست هستند. از جمله رایج ترین نشانه ها عبارتند از:

• درد خفیف در مچ و کف دست
• بی حسی در کف دست و انگشتان
• احساس سوزش و مور مور شدن
• به خواب رفتن دست در زمان بیدار یا استراحت
• ضعف در عضلات دست و ناتوانی در بلند کردن اشیا
• واکنش ضعیف به تحریکات حسی
• ناتوانی در مشت کردن انگشتان و کنترل آنها
• تورم مچ دست

بسیاری از این علائم ممکن است هم در بیداری و هم در خواب پدیدار شوند و شما را ناراحت کنند. زمانی که علائم صرفاً در خواب بروز کنند، میتوان گفت عارضه خفیف است. اما زمانی که هم در بیداری و هم در خواب و به دفعات و با شدت بروز کنند، نیاز به انجام جراحی تنگی عصب دست دو چندان خواهد شد.
توجه داشته باشید که در موارد خفیف تنگی کانال، تداوم و شدت نشانه ها کم و گذرا است و بیشتر در ساعات انتهایی شب و در خواب رخ میدهد. البته در روز و در زمان بلند کردن اشیا مانند موبایل یا کتاب نیز احتمال بروز درد وجود دارد اما با تکان دادن دست یا فشار دادن مچ، درد برطرف میشود.

روشهای تشخیص تنگی کانال عصب دست

معاینه و بررسی ظاهری

یکی از راههای تشخیص عارضه، معاجعه به پزشک جهت بررسی ظاهری دست و مچ دست است. برای این کار، پزشک از روش های ساده فیزیکی جهت تحلیل و بررسی عارضه استفاده خواهد کرد. از جمله این تست ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد فشار یا ضربه در عصب مدیان و بررسی احتمال بی حسی یا سوزش انگشتان دست
• خم کردن مچ دست یا مشت کردن انگشتان برای چند دقیقه
• بررسی حس لامسه نوک انگشتان با وسایل ویژه
• بررسی ضعف عضلات انگشتان و مچ دست

انجام آزمایشات پزشکی

پزشک برای تحلیل دقیق و تایید یا رد نیاز به جراحی تنگی عصب دست ، ممکن است از آزمایشات الکتروفیزیولوژیک و تصویر برداری استفاده کند. انجام انواع این آزمایشات برای بررسی وضعیت عملکرد عصب مدیان ضروری بوده و میتواند عامل ایجاد کننده عارضه و اطلاعات تکمیلی به پزشک ارائه دهد. این آزمایشات عبارتند از:

• سونوگرافی: این آزمایش جهت تصویر برداری از بافتها و استخوانهای مچ و دست، با استفاده از امواج فرکانس بالا انجام میشود.
• اشعه ایکس: عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس جهت بررسی بافت های استخوانی به منظور شناسایی شکستگی، پارگی رباط یا آرتروز انجام میگیرد.
• هدایت عصب یا NCV: این آزمایش جهت تشخیص اختلال عملکرد عصب ها در زمان انتقال سیگنال های حرکتی انجام میشود. محدوده این ازمایش بازو، مچ و انگشتان دست است.
• الکترومیوگرام یا EMG: هدف از انجام این آزمایش، تشخیص آسیب های احتمالی به عضلات و عصب های عضلانی است.

انواع روش های درمانی بدون جراحی تنگی عصب دست

همانطور به میدانید، یکی از راههای درمان تنگی کانال کارپال، انجام جراحی است اما روش های دیگری نیز وجود دارد تا بتوان عارضه را با تهاجم کمتری درمان کرد. این روش ها زمانی کاربرد دارند که نشانه ها و علائم به صورت خفیف و موقتی باشند.

1. فیزیوتراپی: جهت درمان سریع و موفق، بسیاری از پزشکان از فیزیوتراپی با استفاده از تکنیک هایی نظیر الکتروتراپی، اولتراسوند، مادون قرمز و پارافین بهره میبرند. این روش میتواند احتمال بروز مجدد عارضه را کاهش دهد.
2. لیزر درمانی: با استفاده از لیزر میتوان بدون جراحی و تهاجم بالا، عارضه را برطرف کرد و فشار را از روی عصب دست برداشت.
3. طب سوزنی: یکی از قدیمی ترین روش های رفع عارضه بدون انجام جراحی تنگی عصب دست است و با استفاده از سوزن های بلند و باریک انجام میشود. این سوزن ها میتوانند به عمق کانال نفوذ کرده و چسبندگی عصب را برطرف کنند. این روش برای افرادی که به دلیل مشکلات گوارشی، کبدی یا کلیوی قادر به مصرف دارو نیستند، بسیار کاربردی است.
4. تیپینگ: روشی بسیار ساده و کم هزینه است و با استفاده از چسب های پزشکی انجام می شود. این روش به راحتی فشار بر روی کانال را کاهش میدهد اما درمان قطعی نیست.

انجام عمل جراحی تنگی عصب دست

عمل جراحی کانال کارپال یکی از قطعی ترین و البته تهاجمی ترین روش های درمان عارضه است. زمانی که عارضه به حدی پیشرفت کرده باشد که درد و بی حسی و علائم دیگر به صورت مداوم در ناحیه ایجاد شده و درمان های غیر تهاجمی نظیر ورزش، دارو، فیزیوتراپی و غیره اثر بخش نیستند، انجام جراحی کاملاً ضروری و مورد نیاز است. البته جراحی چندان طولانی و پیچیده نبوده و عمدتاً به صورت سرپایی و همراه با بیحسی موضعی انجام میگیرد. برای انجام این کار نیز تنها یک برش کوچک در دست ایجاد شده تا بتوان دستگاه آندوسکوپی را وارد ناحیه کرد.
پس از اتمام جراحی تمامی علائم و نشانه ها از بین خواهد رفت. اما برای بهبودی کامل حتماً باید مراقبت ها و معاینات مورد نیاز تا چند ماه انجام گیرد.

قبل از جراحی تنگی عصب دست

قبل از انجام جراحی، پزشک معاینات و بررسی های ضروری از ناحیه مورد نظر را انجام داده تا شناخت کاملی از عارضه داشته باشد. همچنین پزشک سلامت عمومی بدن بیمار را نیز مورد بررسی قرار داده تا از محدودیت ها مطلع گردد. از جمله موارد بررسی در مورد بیمار میتوان به عدم وجود سابقه بیماریها و عمل های قبلی، بیماری های خاص، عدم مصرف داروهای ممنوعه، عرم استعمال سیگار و مشروبات الکلی، … اشاره کرد. البته وضعیت روحی و روانی فرد بیمار و اعضای خانواده در جلسات مشاوره قبل از جراحی نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این اطلاعات میتواند وضعیت بیمار پس از جراحی را مشخص نماید. در نهایت پزشک اطلاعاتی از جمله نحوه جراحی، تشریح اتاق عمل، زمان و مدت جراحی، تشریح خطرات و عوارض بعد از عمل و غیره در اختیار شما قرار خواهد داد.

نحوه انجام جراحی تنگی عصب دست

در اولین مرحله از جراحی، پزشک بسته به ناحیه قرار گیری عارضه و شدت آن، مقداری داروی بیحسی موضعی یا بیهوشی عمومی را برای شما تزریق کرده تا در هنگام جراحی درد و ناراحتی نداشته باشید. سپس و روش مورد نظر را انتخاب کرده و عمل جراحی را شروع میکند.
یکی از جدیدترین و بهترین روش های جراحی نیز، روش آندوسکوپی است. در این روش، پزشک یک شکاف کوچک در دست بیمار ایجاد کرده و بازوی آندوسکوپی را وارد میکند. این بازو دارای یک دوربین کوچک، یک منبع نور و یک چنگک است. با استفاده از این وسیله میتوان بسیاری از عارضه های به وجود آمده را برطرف نمود.
البته در برخی شرایط ممکن است عارضه ناشی از پارگی تاندون باشد. در چنین شرایطی نمیتوان با استفاده از آندوسکوپی درمان را انجام داده و نیاز است تا جراحی باز صورت گیرد. در این حالت پزشک شکاف بزرگی را در دست و مچ بیمار ایجاد کرده تا فضای کافی جهت بازسازی تاندون عقب رفته داشته باشد و بتواند به خوبی ترمیم را انجام دهد.
در صورتی که فشار به علت تورم ایجاد شده باشد. جراحی تنگی عصب دست بسیار ساده تر بوده و پزشک تنها از طریق یک شکاف کوچک میتواند بافت متورم را خارج و فشار را برطرف نماید.
پس از اتمام جراحی و رفع عوامل مشکل ساز، پزشک محل برش را با استفاده از بخیه قابل جذب می بندد تا محل مورد نظر ترمیم شود. بعد از بخیه زدن، محل برش پانسمان میشود. در صورت مراقبت از زخم و تعویض منظم پانسمان، اثرات بسیار کمی از برش و بخیه بر روی پوست باقی خواهد ماند.

خطرات و عوارض پس از جراحی تنگی عصب دست

بعد از انجام هر نوع جراحی، همیشه خطراتی وجود دارد و عوارضی در بدن بیمار دیده خواهد شد. نوع و شدت این عوارض بسته به نوع عمل، میزان برش، روش انتخابی برای جراحی، طبیعت بدن بیمار و سوابق پزشکی، متفاوت است در هر فرد به صورتی خاص بروز میکند. از جمله مهمترین عوارض بعد از جراحی کانال کارپال عبارتند از:

• خونریزی داخلی یا خارجی
• ایجاد لخته خون در بافت کانال و رگ ها
• عفونت زخم
• عوارض ناشی از بیهوشی
• عوارض پوستی و ناهنجاری در محل زخم
• بی حسی در دست و انگشتان
• تورم و التهاب پوستی
• باز ماندن زخم به مدت طولانی
• تورم مچ و دست
• آسیب دیدگی تاندون ها و عصب ها
• آسیب دیدگی عضلات دست

مدت استراحت و دوره نقاهت بعد از جراحی

پس از انجام جراحی تنگی عصب دست ، پزشک با توجه به عوامل مختلف از جمله نوع و سختی عمل، شدت عارضه، اثرات جانبی بعد از عمل و غیره ، دوره نقاهت و زمان استراحت حدود چند روز را برای شما تعیین میکند. البته این به معنای تعیین زمان برای انجام فعالیت های روزانه و یا انجام کارهای طولانی مدت و سنگین نیست. حداقل زمان لازم برای بهبود و رسیدن به شرایط مناسب جهت شروع کارهای ساده و هم تحرک، حدود یک ماه است. اما برای انجام کارهای سنگین و فعالیت شدید حداقل تا ۳ ماه زمان لازم خواهید داشت.
در این مدت، بیمار باید به صورت دوره ای به پزشک مراجعه کرده و بررسی های اولیه و تست های سلامتی را انجام دهد. این موارد برای سنجش سلامت مچ و دست بسیار ضروری و لازم است.در کار موارد، بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:

• از مصرف دخانیات و مشروبات الکلی پرهیز کنید.
• پانسمان را به طور مرتب عوض کرده و زخم را تمیز کنید.
• بدون مشاوره با پزشک، فعالیت های شدیدی انجام ندهید.
• از مصرف داروهای مختلف و غیر ضروری بپرهیزید.
• با تجویز پزشک به جلسات فیزیوتراپی بروید.
• هفته بعد از جراحی، از نرمش های سبک استفاده کنید.

نکات مهم در پیشگیری از تنگی کانال کارپال

برای پیشگیری از ابتلا به تنگی کانال کارپال و انجام جراحی تنگی عصب دست ، بهترین راه این است که موارد زیر را رعایت کرده تا هرگز به چنین مشکلاتی دچار نشوید.

• بعد از انجام کارهای سنگین با دست، بهتر است با استفاده از ماساژ و شل کردن ماهیچه های دست، فشار را از مچ و کانال کارپال خارج کنید.
• از نوشتن یا تایپ کردن به مدت طولانی خودداری کرده و در طی انجام این کار، از نرمش و ماساژ استفاده نمایید. حرکات کششی نیز میتوانند بسیار مفید باشند.
• در انجام فعالیت طولانی مدت بهتر است از هر دو دست استفاده کرده و به نوبت به آنها استراحت دهید.
• از اعمال کشش یا فشار بیش از حد به مچ و انگشتان دست و خم کردن زیاد آنها خودداری کنید.
• در نشستن های طولانی مدت بهتر است بدن و دستان خود را در حالت استاندارد قرار داده تا فشاری به آنها وارد نشود.
• از انجام فعالیت های طولانی و شدید در محیط های سرد پرهیز کرده و سعی کنید مچ دستها را گرم نگه دارید.
• در هنگام ورزش از مچ بند مناسب استفاده نمایید.