متاستاز سرطان سینه به مغز
همه تومورهای اولیه نمی‌توانند به یک اندام ثانویه متاستاز بدهند؛ اما در مورد مغز و در زنان، یکی از عوامل اصلی متاستاز سلول‌های سرطانی ناشی از تومورهای سینه است. به طور خاص، در میان انواع مختلف سرطان سینه، متاستازهای مغزی عمدتاً از تومورهای HER2 مثبت و سه‌گانه منفی ناشی می‌شوند. اگرچه پیشرفت پزشکی در چند دهه اخیر امکان درمان مؤثر سرطان اولیه پستان و متاستازهای خارج جمجمه‌ای آن را فراهم می‌کند، اما متاستازهای پستان به مغز هدف بسیار دشواری از جهت درمان است. در این بخش به توضیح متاستاز سرطان سینه به مغز و نحوه درمان آنها می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
متاستاز سرطان سینه به مغز
متاستازها تومورهایی هستند که ابتدا در اندام دیگری ایجاد شده و به‌اصطلاح تومور اولیه را در آنجا تشکیل می‌دهند. سلول‌های سرطانی می‌توانند از این تومور اصلی از طریق خون یا سیستم لنفاوی مهاجرت کرده، در اندام دیگری تکثیر شوند و متاستاز (تومور ثانویه) ایجاد کنند. این رشد حاوی سلول‌هایی از تومور اولیه است و نه از بافت اطراف. متاستازهای مغذی حاوی سلول‌های عصبی نیستند، همانطور که در مورد تومور «واقعی» وجود دارد، یعنی توموری که عمدتاً در مغز منشأ می‌گیرد، اما سلول‌هایی از نوع بافتی که تومور اولیه از آن منشأ گرفته است.
زمانی که از متاستازهای مغزی ناشی از سرطان سینه صحبت می‌کنیم به این نکته باید اشاره کنیم که در میان انواع مختلف سرطان سینه، متاستازهای مغزی عمدتاً از تومورهای HER2 مثبت و سه‌گانه منفی ناشی می‌شوند. متاستازهای مغزی ناشی از سرطان سینه، در حدود ۱۵-۲۰ درصد از انواع متاستازهای مغز را شامل می‌شوند.
بیان GluN2B با توانایی متاستاز مرتبط است
برخی از مکانیسم‌های زمینه‌ساز متاستازهای مغزی ناشی از سرطان سینه چند سالی است که شناخته شده‌اند. در جستجوی مکانیسم‌های که به متاستاز مغزی سرطان سینه کمک می‌کند، محققان نمونه‌هایی از تومورهای اولیه پستان را از بیش از هزار بیمار که در پایگاه داده‌های Cancer Genome Atlas سپرده شده بودند، تجزیه‌وتحلیل کردند و مشاهده کردند که این افراد تومورهای سه‌گانه منفی آنها بیشتر است.
علاوه بر این، در میان تومورهای سه‌گانه منفی مورد تجزیه‌وتحلیل، آنهایی که GluN2B را در بالاترین سطح قرار دارد، همچنین آنهایی بودند که پس از حذف تومور اولیه، در بدن آنها متاستازها ایجاد شده است.
اندازه و محل متاستازها علائم متاستاز سرطان سینه به مغز را تعیین می‌کند
متاستازهای مغزی ممکن است در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نکنند. علائم معمولاً زمانی رخ می‌دهند که رشد از قبل پیشرفته باشد یا زمانی که نواحی حساس مغز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. اینکه آیا علائم رخ می‌دهد و چه چیزی می‌تواند باشد، در درجه اول به محل و اندازه متاستاز بستگی دارد. متاستازهای مغز معمولاً با موارد زیر بیان می‌شوند:
- سردرد (۵۰%)
- نقایص عصبی (۵۰%)
- سندرم روانی ارگانیک مغز (۳۰%)
- تشنج یا صرع (۱۵-۲۰%)
سایر علائم فشار داخل جمجمه (تهوع، استفراغ)
بسیاری از بیماران در ابتدا سردردهای شدید و طولانی مدت را گزارش می‌کنند که با مصرف مسکن بهبود محسوسی پیدا نمی کند. تهوع و استفراغ نیز گزارش شده است. دلیل اصلی این علائم غیراختصاصی معمولاً تجمع مایع در اطراف متاستاز (اِدم) است. از آنجایی که مغز به دلیل استخوان جمجمه‌ای که آن را احاطه کرده است نمی‌تواند منبسط شود، ادم منجر به افزایش فشار داخل جمجمه می‌شود. این خود را با علائمی مانند سردرد، حالت تهوع و استفراغ یا سرگیجه نشان می‌دهد. بسته به محل، اختلالات بینایی یا هوشیاری نیز ممکن است رخ دهد.
بسیاری از علائم متاستاز مغزی نسبتاً نامشخص هستند؛ بنابراین سردرد، حالت تهوع یا سرگیجه می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که عمدتاً کمتر چشمگیر هستند. اینها اغلب عوارض جانبی داروهایی هستند که بیماران سرطانی باید مصرف کنند. در صورت سردردهای مداوم، شدید و غیرعادی یا حالت تهوع که بهبود نمی‌یابند، باید با پزشک مشورت کرد تا معایناتی را برای روشن‌شدن علائم ترتیب دهد.
فلج و تشنج صرع به عنوان علائم متاستاز مغزی
متاستازها در مغز نیز می‌توانند خود را به صورت اختلالات عملکردی یا فلج نشان دهند. مشکلات تعادلی ناگهانی، میدان دید محدود یا تکلم نامفهوم از نشانه‌های این نقایص عصبی هستند. فلج قسمت خاصی از بدن یا اختلال گفتار می‌تواند نشانه‌ای از محل متاستاز در مغز باشد.
ناهنجاری‌های ذهنی و تغییرات شخصیتی که به عنوان سندرم روانی ارگانیک مغز خلاصه می‌شود، علائمی هستند که می‌توانند در اثر متاستازهای مغزی ایجاد شوند. این سندرم می‌تواند خود را به صورت رفتار غیرطبیعی از سوی بیمار، سردرگمی یا ناتوانی در انجام کارهای ساده نشان دهد.
هنگامی که متاستاز مغزی خود را به صورت تشنج یا صرع نشان می‌دهد، وضعیت به ویژه برای همه افراد درگیر ترسناک است. این می‌تواند بسیار متفاوت باشد: برخی از بیماران هوشیاری خود را از دست می‌دهند، گرفتگی و انقباض در سراسر بدن خود دارند. برخی دیگر هوشیار می‌مانند، فقط در یک دست یا پا گرفتگی را تجربه می‌کنند. اگر فردی قبلاً هرگز تشنج یا صرع نداشته است، باید فوراً برای ارزیابی بیشتر با پزشک مشورت شود.
تسکین علائم اولویت اصلی در درمان متاستازهای مغزی است
اگر شک به متاستاز مغزی با روش‌های تصویربرداری مانند MRI تأیید شده باشد، گزینه‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد. اولویت اول کاهش علائم به‌منظور حفظ یا بازیابی کیفیت زندگی بیمار است. از آنجایی که علائم اغلب با ادم ایجاد می‌شوند، ابتدا از داروهایی با اثر ضد احتقان استفاده می‌شود. برای این منظور، کورتیکواستروئیدها (“کورتیزون”) تجویز می‌شوند که به‌سرعت اثر می‌کنند. بهبود معمولاً پس از چند ساعت اتفاق می‌افتد یا علائم به طور کامل ناپدید می‌شوند. بیمارانی که از حملات صرع رنج می‌برند با داروهای ضدتشنج (“ضد صرع”) درمان می‌شوند. برای درمان واقعی متاستازها می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد:
- عمل جراحی
- پرتودرمانی استریوتاکتیک (رادیوسرجری)
- تابش کل مغز
- درمان پزشکی
محل، اندازه و تعداد متاستازها درمان را تعیین می‌کند
اینکه متاستازهای مغزی چگونه درمان می‌شوند به عوامل مختلفی بستگی دارد. از یک طرف، اندازه و محل متاستاز تعیین می‌کند که کدام درمان برای بیمار مناسب است. متاستازهای بزرگ با قطر بیش از ۳ سانتی‌متر یا متاستازهایی که علائم ایجاد می‌کنند در صورت امکان جراحی می‌شوند. از آنجایی که تومور اولیه در برخی از بیماران مبتلا به متاستازهای مغزی شناخته نشده است (تقریباً ۱۰ تا ۲۰%)، یک عمل جراحی امکان به دست آوردن بافت تومور را فراهم می‌کند.
متاستازهایی که در اعماق مغز قرار دارند، یا متاستازهایی که نزدیک به نواحی مهم مغز هستند (مثلاً مرکز گفتار)، معمولاً با جراحی برداشته نمی‌شوند.
تعداد متاستازها نیز در انتخاب درمان نقش دارد.
جراحی متاستاز سرطان سینه به مغز
متاستازهای فردی در مغز در صورت امکان با جراحی برداشته می‌شوند. با این حال، جراحی همیشه ممکن یا معقول نیست. علاوه بر محل و تعداد متاستازها، وضعیت سلامتی بیمار می‌تواند جراحی را غیرممکن کند. در این موارد اغلب از پرتودرمانی استفاده می‌شود. این تشعشعات به مواد ژنتیکی سلول‌ها آسیب می‌رساند به‌طوری‌که تقسیم سلولی متوقف می‌شود و سلول‌ها می‌میرند. متاستازها کوچکتر یا حتی ناپدید می‌شوند.
پرتودرمانی متاستاز سرطان سینه به مغز
اگر فقط چند متاستاز در مغز وجود داشته باشد، پرتودرمانی بسیار هدفمند به‌اصطلاح استریوتاکتیک (رادیوسرجری)، به‌عنوان‌مثال با استفاده از گاما نایف یا سایبرنایف می‌توان استفاده کرد. در اینجا، دوز بالایی از تابش دقیقاً متاستاز را هدف قرار می‌دهد. محل دقیق از قبل با استفاده از MRI تعیین می‌شود. تابش دقیق از بافت مغز اطراف محافظت می‌کند و معمولاً می‌تواند طی چند روز درمان بدون بستری‌شدن در بیمارستان انجام شود. رادیوتراپی استریوتاکتیک را می‌توان در هر ناحیه‌ای از مغز، از جمله متاستازهای غیرقابل‌حمل، استفاده کرد. پرتوهای هدفمند معمولاً بعد از عمل نیز به عنوان درمان تکمیلی استفاده می‌شود. پرتو برای از بین بردن سلول‌های تومور جدا شده‌ای است که ممکن است پس از عمل در مغز باقی‌مانده باشند.
با این حال، اگر متاستازهای زیادی در مغز وجود داشته باشد، معمولاً کل مغز تحت تابش قرار می‌گیرد. این می‌تواند علائم عصبی و کیفیت زندگی فرد را در بیش از ۷۰ درصد بیماران بهبود ببخشد.
از آنجایی که پرتوهای کل مغز عوارض جانبی نیز دارد که شامل اختلالات حافظه علاوه بر ریزش مو می‌شود، بسیاری از بیماران از آن اجتناب می‌کنند. با تکنیک‌های چرخشی که دستگاه پرتودهی را در اطراف سر حرکت می‌کند. در نتیجه، هیپوکامپ مرکزی، مرکز کنترل حافظه، در معرض شدت تابش کمتری قرار می‌گیرد. این شکل از تابش را می‌توان در موارد فردی استفاده کرد، اما هنوز یک درمان استاندارد به طور کلی شناخته شده نیست. پس از جراحی، پرتوهای استریوتاکتیک جایگزین پرتوهای کل مغز است. پس از برداشتن متاستاز مغزی، حفره جراحی به صورت هدفمند تحت تابش قرار می‌گیرد. باصرفه جویی در سایر مناطق مغز، از اختلالات شناختی تا حد زیادی جلوگیری می‌شود.
درمان هدفمند متاستاز سرطان سینه به مغز
درمان دارویی اکنون یکی از گزینه‌های درمانی اضافی برای برخی از بیماران مبتلا به متاستاز مغزی است. این به ویژه پیشرفت در توسعه درمان‌های به‌اصطلاح هدفمند است. اینها درمان‌هایی هستند که به طور خاص علیه سرطان مبارزه می‌کنند؛ زیرا خواص مولکولی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند که فقط در این سلول‌ها وجود دارد، اما در سلول‌های سالم اصلاً وجود ندارد یا اصلاً وجود ندارد.
در برخی از سرطان‌ها (مانند سرطان پستان HER2 مثبت)، از قبل داروی انتخابی هستند. با این حال، داده‌های مربوط به اثربخشی این داروها در متاستازهای مغزی اغلب ضعیف‌تر است. برطبق مطالعاتی بر روی بیماران مبتلا به متاستاز مغزی برای انواع تومورهای ذکر شده در بالا انجام شده است که نشان می‌دهد برخی از داروهای هدفمند مورداستفاده برای درمان تومور اولیه متاستازهای مغزی را نیز هدف قرار می‌دهند.
هورمون درمانی و ایمونوتراپی متاستاز سرطان سینه به مغز
اگر تومور اولیه حساس به هورمون باشد (مانند سرطان سینه)، درمان ضد هورمونی ممکن است یک گزینه باشد. همچنین ایمونوتراپی‌ها که دوباره دفاع بدن را بسیج می‌کنند، توانسته‌اند زمان بقا را در گروه‌های بیمار خاص در مطالعات افزایش دهند. ایمونوتراپی‌ها به طور کلی علیه رشد تومور عمل می‌کنند، نه فقط در برابر رشد متاستازهای مغزی.
دیدگاه کاربران