جراحی تومور مغزی: انواع روش ها و بررسی مزایا و معایب آنها

تومور مغزی به توده هایی که از رشد غیر طبیعی سلول ها ایجاد شده، می گویند. بیش از ۱۲۰ نوع تومور مغزی وجود دارد و شایع ترین آنها شامل مننژیوم و گلیوم است.به طور کلی تومورهای مغزی براساس منشاء پیدایش به دو گروه تومورهای اولیه و ثانویه تقسیم می شوند. برای درمان این تومورها با توجه به نوع و محل قرارگیری از روشهای مختلف جراحی تومور مغزی استفاده می شود.

عمل جراحی تومور مغزی

جراحی یکی از متداول ترین روش های درمان برای انواع تومورهای مغزی است. رایج ترین انواع جراحی برای تومورهای مغزی عبارتند از:

• نمونه برداری(بایوپسی)
• کرانیوتومی
  • کرانیوتومی دو طرفه جلو
  • کرانیوتومی “ابرو” (کرانیوتومی فوق مداری)
  • کرانیوتومی “شکاف کلید” (کرانیوتومی رترو سیگموئید)
  • کرانیوتومی اربیتوزایگوماتیک
  • کرانیوتومی Translabyrinthine
• تخریب لیزری با هدایت MRI
• اندوسکوپی اندونازال (جراحی اندوسکوپی اندونازال)
• نورواندوسکوپی

درمان تومور مغزی با تکنیک ها و فن آوری های جدید همچنان در حال پیشرفت است.

نمونه برداری (بایوپسی)

بایوپسی یک روش جراحی برای برداشتن نمونه کوچکی از بافت تومور مغزی برای معاینه زیر میکروسکوپ است. این عمل معمولا همزمان با جراحی برداشتن تومور مغزی انجام می شود( که به آن بایوپسی باز می گویند).در موارد زیر نمونه برداری را می توان به عنوان یک روش جداگانه نیز انجام داد:

• تومور را نمی توان بدون آسیب رساندن به قسمت های مهم مغز از بین برد.
• بیمار کاندید جراحی نیست.

پس از نمونه برداری، یک آسیب شناس نمونه را بررسی می کند تا نوع دقیق تومور را از نظر بدخیمی و شدت آن تعیین کند (تعیین درجه سرطان). اگر پزشکان نتوانند نمونه برداری کنند، تشخیص تومور مغزی و برنامه ریزی درمان بیمار را بر اساس نتایج سایر آزمایش ها تعیین می کنند.

کرانیوتومی

کرانیوتومی برداشتن قسمتی از استخوان جمجمه برای جراحی مغز است. از ابزارهای ویژه ای برای برداشتن بخشی از استخوان جمجمه که به آن استخوان فلپ می گویند، استفاده می شود. استخوان فلپ به طور موقت برداشته، و بعد از انجام جراحی مغز در جای خود جاگذاری می شود. کرانیوتومی انواع مختلفی دارد.

کرانیوتومی استریوتاکتیک

در برخی از جراحی های کرانیوتومی ممکن است از راهنمایی رایانه ای با روش های تصویربرداری ( مانند : MRI یا  CT) برای رسیدن به مکان دقیق تومور در مغز استفاده کنند. این روش نیاز به استفاده از قاب قرار داده شده بر روی جمجمه یا یک سیستم بدون قاب با استفاده از نشانگرها یا نشانه های سطحی روی پوست سر دارد. وقتی از هر یک از این روش های تصویربرداری همراه با عمل جراحی کرانیوتومی استفاده شود، به آن کرانیوتومی استریوتاکتیک گفته می شود.

از این اسکن های گرفته شده از مغز، به کمک رایانه تصویری سه بعدی از تومور در مغز ایجاد می کنند. این کار در ایجاد تمایز بین بافت تومور و بافت سالم و رسیدن به محل دقیق تومور مفید است.

کرانیوتومی دو طرفه پیشانی (Extended Bifrontal Craniotomy)

کرانیوتومی دو طرفه پیشانی یک روش مرسوم در جراحی جمجمه است که برای هدف قرار دادن تومورها در سمت جلوی مغز استفاده می شود. براساس این اصل که برش استخوان این بخش ایمن تر از دستکاری غیر ضروری مغز است.

جراحی کرانیوتومی دو طرفه شامل ایجاد یک برش در پوست سر در پشت خط مو و برداشتن استخوان تشکیل دهنده حدفاصل چشم ها و پیشانی است. این استخوان در پایان جراحی مجددا درجای خود گذاشته می شود. برداشتن موقت این استخوان به جراحان اجازه می دهد تا بتوانند دقیقا در فضای بین و پشت چشم ها کار کنند .بدون نیاز به دستکاری غیر ضروری سایر بخش های مغز.

کرانیوتومی دو طرفه به طور معمول برای آن دسته از تومورهایی که به دلیل آناتومی تومور، آسیب شناسی احتمالی تومور یا اهداف جراحی، قابل حذف با رویکردهای کم تهاجمی نیستند، استفاده می شود.

انواع تومورهای کاندید برای درمان با کرانیوتومی دو طرفه مغزی شامل: مننژیوم ، استزیونوروبلاستوما و تومورهای بدخیم پایه جمجمه هستند.

کرانیوتومی ابرو با کمترین تهاجم

کرانیوتومی فوق چشمی (Supra-Orbital) که غالبا کرانیوتومی «ابرو» نامیده می شود؛ روشی است که برای برداشتن تومورهای مغزی استفاده می شود. در این روش جراحان مغز و اعصاب برای دسترسی به تومورهای جلوی مغز یا اطراف غده هیپوفیز که در پشت بینی و چشم قرار دارد ، یک برش کوچک در داخل ابرو ایجاد می کنند. هنگامی که تومور بسیار بزرگ یا نزدیک به اعصاب بینایی یا شریان های حیاتی است، از این روش به جای جراحی آندوسکوپیک آندونازال استفاده می شود.

از آنجا که این یک روش با حداقل تهاجم است، مزایایی دارد. از جمله :

• درد کمتر از کرانیوتومی باز
• بهبود سریعتر از کرانیوتومی باز
• زخم کمتر

کرانیوتومی فوق چشمی ممکن است بخشی از درمان کیست شکاف Rathke ، تومورهای پایه جمجمه و برخی تومورهای هیپوفیز باشد.

کرانیوتومی شکاف کلید (Retro-Sigmoid)

کرانیوتومی Retro-Sigmoid که غالبا کرانیوتومی “شکاف کلید” نامیده می شود، یک روش جراحی با حداقل تهاجم است که برای از بین بردن تومورهای پایه جمجمه از طریق یک برش کوچک در پشت گوش ، دسترسی به مخچه و ساقه مغز را فراهم می کند. جراحان مغز و اعصاب ممکن است از این روش برای رسیدن به تومورهای خاص مانند مننژیوم ، نوروم آکوستیک (شوانوم دهلیزی) ، تومورهای پایه جمجمه و تومورهای متاستاتیک مغزی استفاده کنند.

از مزایای این روش می توان به  موارد زیر اشاره کرد:

• درد کمتری بعد از عمل
• زخم کمتر
• بهبود سریعتر

کرانیوتومی اربیتوزایگوماتیک (Orbitozygomatic)

کرانیوتومی اربیتوزایگوماتیک یک جراحی مرسوم برای هدف قرار دادن تومورها و آنوریسم استفاده می شود.

به طور معمول برای ضایعاتی که برداشتن آنها با رویکردهای کم تهاجمی بسیار پیچیده است، از کرانیوتومی اربیتوزایگوماتیک  که شامل ایجاد یک برش در پوست سر در پشت خط مو و برداشتن استخوان سازنده حد فاصل چشم  و گونه استفاده می شود. این استخوان در پایان جراحی مجددا جاگذاری می شود.

تومورهای مغزی که ممکن است با این روش درمان شوند شامل: کرانیوفارنژیوما ، تومورهای هیپوفیز و مننژیوم است.

کرانیوتومی ترنزلابِرینتاین (Translabyrinthine)

کرانیوتومی ترنز لابرینتاین روشی است که شامل ایجاد یک برش در پوست پشت گوش، و سپس برداشتن استخوان ماستوئید و برخی از استخوان های گوش داخلی (به طور خاص کانال های نیم دایره است که حاوی گیرنده هایی برای تعادل است) می شود. سپس جراح تومور را پیدا  کرده بر می دارد، یا سعیمیکند حدالامکان شدت خطر تومور را کاهش دهد.

وقتی بیمار شنوایی ندارد یا شنوایی مفیدی ندارد، روش translabyrinthine اغلب برای حذف نوروم های صوتی در نظر گرفته می شود. در حین این روش کانال های نیم دایره گوش برای دسترسی به تومور برداشته می شود. در نتیجه ازدست دادن کامل شنوایی اتفاق می افتد.

اگرچه شنوایی با کرانیوتومی ترنز لابیرین از بین می رود ، اما ممکن است خطر آسیب عصب صورت کاهش یابد.

جراحی اندوسکوپیک اندونازال

جراحی اندوسکوپیک اندونازال یک تکنیک کم تهاجم است که به جراح اجازه می دهد از طریق بینی عبور کند تا قسمت های جلوی مغز و بالای ستون فقرات را عمل کند.

یک لوله نازک به نام اندوسکوپ از طریق بینی و سینوس ها رد می شود. این به جراح شما امکان دسترسی به قسمت هایی از مغز را که دستیابی به آن با استفاده از رویکردهای جراحی سنتی دشوار است و اغلب  نیازمند برش های بزرگ و برداشتن قسمت هایی از جمجمه است، می دهد.

از این روش می توان برای برداشتن تومورها در نواحی نزدیک پایه مغز یا جمجمه و بالای ستون فقرات استفاده کرد. همچنین می توان برای درمان مشکلات سینوس ها به کار برده شود. این روش به جراح اجازه می دهد تا بدون نیاز به برش های بزرگ یا برداشتن قسمت هایی از جمجمه به این مناطق برسد. و اغلب باعث بهبودی سریعتر و دردکمتر می شود.

نورواندوسکوپی

نورواندوسکوپی یک روش جراحی با حداقل تهاجم است که در آن جراح مغز و اعصاب تومور را از طریق سوراخ های کوچک در جمجمه یا از طریق دهان یا بینی بر می دارد.

نورواندوسکوپی جراحان مغز و اعصاب را قادر می سازد تا:

• به مناطقی از مغز دسترسی پیدا کنند که با جراحی سنتی نمی توان به آنها دسترسی پیدا کرد.
• تومور را بدون برش یا آسیب رساندن به سایر قسمتهای جمجمه خارج کنند.

نورواندوسکوپی با استفاده از اندوسکوپ، یک دستگاه تلسکوپ مانند کوچک ، مجهز به دوربین فیلمبرداری با وضوح بالا و یک چشمی در انتها است؛ تا جراح مغز و اعصاب بتواند به  دستگاه را به سمت تومور هدایت کرده و به آن دسترسی پیدا کند. برای برداشتن تومور یا گرفتن نمونه از آن (نمونه برداری) ، جراحان مغز و اعصاب ابزار خاصی را (غالبا یک اندوسکوپ اضافی با پنس و برش دهنده در انتهای آن) به اندوسکوپ متصل می کنند.

تومورهای مغزی که ممکن است با نورواندوسکوپی درمان شوند عبارتند از:

• تومورهای منطقه کاجی
• تومورهای هیپوفیز
• کیست شکافی Rathke
• تومورهای پایه جمجمه
• تومورهای بطنی

تخریب لیزری هدایت شده با MRI

تخریب لیزری هدایت شده باMRI  یک روش جراحی مغز و اعصاب با کمترین تهاجم برای تعدادی از بیماری ها از جمله تومورهای مغزی است. در این روش درمانی از لیزر برای هدف قرار دادن و تخریب تومور استفاده می شود. این روش می تواند در دستیابی و درمان جراحان به جدی ترین تومورهای مغزی، از جمله گلیوبلاستوما چندشکل (GBM) و تومورهای مغزی را که نزدیک به ساختارهای حساس مغز واقع شده اند و دستیابی به آنها را از طریق جراحی باز سنتی (کرانیوتومی) دشوار است، کمک کند.

از مزایای این روش می توان به کاهش درد بعد از جراحی و کوتاه شدن زمان بهبودی در مقایسه با کرانیوتومی اشاره کرد.

جراحی مغز با هوشیاری

جراحی مغز حین هوشیاری در درجه اول برای درمان تشنج صرع و بیماری پارکینسون مورد استفاده قرار می گیرفت، اما به طور فزاینده ای برای از بین بردن تومورهای مغزی که در قسمت هایی قرار دارد که می تواند بر عملکردهای مهم تأثیر بگذارد نیز استفاده می شود. هوشیاری به شما امکان می دهد به سوالاتی پاسخ دهید که به جراح کمک می کند مناطقی از مغز را که عملکردها مانند بینایی، حرکت یا گفتار را تحت تاثیر قرار می دهد، شناسایی کند. جراح از این اطلاعات برای هدف قرار دادن دقیق درمان استفاده می کند.

در جراحی مغز حین هوشیاری، بیمار هنوز هم داروی آرام بخشی و تسکین درد را از پزشک متخصص بیهوشی خود دریافت می کند. وی فشار خون ، ضربان قلب و اکسیژن بیمار را کنترل می کند و همیشه در کنار اوست. علاوه بر این، ممکن است جراح از بی حسی موضعی برای بی حس کردن پوست سر استفاده کند.

البته بیمار در تمام مراحل کار لزوما کاملا آگاه نخواهد بود. پزشک متخصص بیهوشی می تواند سطح داروها را در حین جراحی تنظیم کند تا فقط در زمان های لازم فرد را بیدار کند. حتی در این صورت، ممکن است نیازی نباشد بیمار به حالت هوشیاری کامل برسد که بتواند در آن صحبت کند. در عوض ، ممکن است بیمار را به حالتی برسانند که بتواند با فشار دادن دست یا دادن سیگنال دیگری به آن پاسخ دهد. بعضی از بیماران حتی یادشان نیست که بیدار بوده اند.

گفتگوهای قبل از عمل با پزشک متخصص بیهوشی می تواند به افراد در کاهش هرگونه اضطراب در مورد این نوع جراحی کمک کند.