مننژیت باکتریایی ؛ تشخیص، عوارض و درمان

مننژیت عفونت غشاء (مننژ) اطراف مغز و نخاع است. این بیماری می‌تواند در اثر عفونت باکتریایی، قارچی یا ویروسی ایجاد شود. مننژیت می‌تواند حاد باشد، با شروع سریع علائم، می‌تواند مزمن باشد، یک ماه یا بیشتر طول بکشد، یا می‌تواند خفیف یا غیر عفونی باشد. هر فردی که علائم مننژیت را تجربه می‌کند باید فوراً به پزشک مراجعه کند. مننژیت باکتریایی شایع‌ترین شکل مننژیت است. تقریباً ۸۰ درصد از همه موارد مننژیت حاد باکتریایی است. مننژیت باکتریایی می‌تواند زندگی را تهدید کند. عفونت می تواند باعث تورم بافت‌های اطراف مغز شود. این به نوبه خود در جریان خون اختلال ایجاد می‌کند و می‌تواند منجر به فلج یا حتی سکته شود.

چه کسانی به مننژیت باکتریایی مبتلا می‌شوند؟

کودکان بین ۱ ماه تا ۲ سال بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. بزرگسالان با عوامل خطر خاص نیز مستعد ابتلا هستند. در صورت سوء مصرف الکل، عفونت مزمن بینی و گوش، آسیب به سر یا ابتلا به ذات‌الریه پنوموکوکی در معرض خطر بیشتری قرار دارید. همچنین اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، طحال خود را برداشته‌اید، به دلیل نارسایی کلیه از کورتیکواستروئید استفاده می‌کنید یا بیماری سلول داسی شکل دارید، در معرض خطر بیشتری قرار دارید. علاوه بر این، اگر جراحی مغز یا ستون فقرات انجام داده‌اید یا عفونت خونی گسترده داشته‌اید، در معرض خطر ابتلا به مننژیت باکتریایی نیز هستید. شیوع مننژیت باکتریایی در موقعیت‌های زندگی که در تماس نزدیک با دیگران هستید، مانند خوابگاه‌ها یا پادگان‌های نظامی نیز رخ می‌دهد.

چه چیزی باعث مننژیت باکتریایی می‌شود؟

باکتری‌هایی که اغلب مسئول مننژیت باکتریایی هستند در محیط رایج هستند و همچنین می‌توانند بدون ایجاد آسیب در بینی و سیستم تنفسی فرد یافت شوند. گاهی اوقات مننژیت بدون هیچ دلیل مشخصی رخ می‌دهد. در برخی مواقع بعد از ضربه به سر یا پس از اینکه دچار عفونت شده‌اید و سیستم ایمنی شما ضعیف شده است، رخ می‌دهد.

چگونه به این بیماری مبتلا می شویم؟

مننژیت باکتریایی توسط چندین نوع مختلف باکتری ایجاد می‌شود، از جمله:

استرپتوکوک پنومونیه که به آن پنوموکوک نیز می‌گویند. نایسریا مننژیتیدیس که به آن مننگوکوک نیز می‌گویند. هموفیلوس آنفولانزا که Hib نیز نامیده می‌شود. لیستریا مونوسیتوژنز، استرپتوکوک گروه B و E. coli. باکتری‌هایی که باعث مننژیت می‌شوند می‌توانند در بدن فرد و محیط اطراف او زندگی کنند. در بسیاری از موارد بی ضرر هستند. مننژیت باکتریایی زمانی اتفاق می‌افتد که این باکتری‌ها وارد جریان خون می‌شوند و به مغز و نخاع می‌روند و باعث ممنژیت می‌شوند.

بیشتر باکتری‌هایی که باعث این نوع عفونت می‌شوند از طریق تماس نزدیک شخصی پخش می‌شوند، مانند:

• سرفه کردن
• عطسه کردن
• بوسیدن

ترشحات گلوی فرد مبتلا، مانند خلط و بزاق، حاوی باکتری است. هنگامی که آن فرد سرفه یا عطسه می‌کند، باکتری در هوا حرکت می‌کند. اما بیشتر میکروب‌هایی که می‌توانند منجر به مننژیت باکتریایی شوند مسری نیستند. در واقع، باکتری‌هایی که باعث مننژیت می‌شوند نسبت به ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی یا آنفولانزا می‌شوند، کمتر مسری هستند.

علائم مننژیت باکتریایی چیست؟

• تهوع و استفراغ
• تب
• سردرد 
• سفتی گردن
• درد عضلانی
• حساسیت به نور
• گیجی
• سردی دست یا پا
• پوست خالدار
• تشنج
• کما

شروع علائم سریع بوده و در عرض ۲۴ ساعت ایجاد شود.

مننژیت باکتریایی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر مشکوک به مننژیت هستید، باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. پزشک یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. پزشک به دنبال بثورات بنفش یا قرمز روی پوست خواهد بود. او گردن فرد را از نظر سفتی بررسی می‌کند و خم شدن مفصل ران و زانو را بررسی می‌کند. پزشک باید تصمیم بگیرد که آیا علت باکتریایی، ویروسی یا قارچی است و باید مایع نخاعی فرد را تجزیه و تحلیل کند. همچنین ممکن است خون و ادرار فرد و همچنین مخاط بینی و گلو او تجزیه و تحلیل شود.

مننژیت باکتریایی چگونه درمان می‌شود؟

درمان بستگی به نوع مننژیت دارد. برای درمان مننژیت حاد باکتریایی باید بلافاصله با آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی و گاهی اوقات کورتیکواستروئیدها درمان شود. این به اطمینان از بهبودی و کاهش خطر عوارضی مانند تورم مغز و تشنج کمک می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ یا ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها به نوع باکتری عامل عفونت بستگی دارد. پزشک ممکن است یک آنتی بیوتیک وسیع الطیف را توصیه کند تا زمانی که بتواند علت دقیق مننژیت را تعیین کند. پزشک هر سینوس یا ماستوئید عفونی را تخلیه می‌کند. همچنین آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند مننژیت ویروسی را درمان کنند و اکثر موارد به خودی خود طی چند هفته بهبود می‌یابند. درمان موارد خفیف مننژیت ویروسی معمولاً شامل موارد زیر است:

• استراحت در رختخواب
• مایعات فراوان
• داروهای مسکن بدون نسخه برای کمک به کاهش تب و تسکین بدن درد

پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها را برای کاهش تورم در مغز و یک داروی ضد تشنج برای کنترل تشنج تجویز کند.

آیا واکسنی برای این بیماری وجود دارد؟

بله، دو نوع واکسن برای مننژیت باکتریایی وجود دارد. یک نوع مزدوج مننگوکوکی (MenACWY) نامیده می‌شود. نام‌های تجاری آن  Mentactra و Menveo هستند. نوع دیگر واکسن سروگروپ B مننگوکوک (MenB) است. با نام‌های تجاری Bexsero و Trumenba هستند.

مننژیت باکتریایی چه عوارضی دارد؟

با درمان سریع، بسیاری از افراد مبتلا به مننژیت باکتریایی هیچ مشکل دائمی ندارند. با این حال، حتی با درمان سریع، برخی ممکن است تا پایان عمر با تشنج، آسیب مغزی، کاهش شنوایی و ناتوانی مبارزه کنند. مننژیت باکتریایی اگر درمان نشود، می‌تواند کشنده باشد. اگر علائم مننژیت باکتریایی را تجربه کردید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. این بیماری معمولا با آنتی‌بیوتیک‌ قابل درمان است. اگر مننژیت به اندازه کافی زود تشخیص داده شود، بیمار می‌تواند با عوارض کم یا بدون عوارض طولانی مدت بهبودی کامل پیدا کند. اما بهترین راه برای مبارزه با مننژیت پیشگیری از آن از طریق واکسیناسیون و اقدامات بهداشتی صحیح است. درک علل مننژیت و نحوه انتشار آن به فرد کمک می‌کند سالم بماند و از تجربه این بیماری خطرناک جلوگیری کند.