تومور عصب شنوایی یا آکوستیک نوروما: از تشخیص تا درمان

تومور عصب شنوایی یا نوروم‌های آکوستیک(Acoustic neuroma) تومورهای غیرسرطانی هستند که عموما رشد کندی دارند و در امتداد شاخه‌های عصب هشتم جمجمه‌ای (که عصب دهلیزی نیز نامیده می‌شود) تشکیل می‌شوند. این عصب از مغز به گوش داخلی منتهی می‌شود و به بخش‌هایی منشعب می‌شود که نقش مهمی در شنوایی و تعادل دارند.

تومور عصب شنوایی از سلول‌های شوان به وجود می‌آیند که دور تا دور فیبرهای عصبی را حمایت می‌کنند و از این رو شوانوم دهلیزی نامیده می‌شود. شوانوما می‌تواند در هر عصب جمجمه‌ای یا محیطی بدن رخ دهد، اما در مغز، نوروم آکوستیک شایع‌ترین شوانوم است.

این نوروم‌ها معمولاً در جایی شروع به رشد می‌کنند که سیستم عصبی مرکزی به سیستم عصبی محیطی منتقل می‌شود که پوروس آکوستیکوس نامیده می‌شود.

علائم تومور عصب شنوایی

علائم اولیه تومور عصب شنوایی بسیاری از افراد علائم را به تغییرات طبیعی افزایش سن نسبت می‌دهند، بنابراین ممکن است مدتی طول بکشد تا این بیماری تشخیص داده شود. اولین علامت معمولاً از دست‌دادن تدریجی شنوایی در یک گوش است که اغلب با صدای زنگ در گوش (وزوز گوش) یا احساس پری گوش همراه است. به ندرت، تومور عصب شنوایی ممکن است باعث کاهش شنوایی ناگهانی شود.

علائم دیگری که ممکن است در طول زمان رخ دهند عبارتند از:

• مشکلات تعادل
• سرگیجه
• بی حسی و سوزن سوزن شدن صورت، که ممکن است دائمی یا موقتی باشد.
• ضعف صورت
• طعم تغییر می‌کند
• مشکل در بلع و گرفتگی صدا
• سردرد
• دست و پا چلفتی یا بی ثباتی
• گیجی

در صورت مشاهده این علائم مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید. علائمی مانند کلافگی و سردرگمی ذهنی می‌تواند نشانه یک مشکل جدی باشد که نیاز به درمان فوری دارد.

علل نوروم آکوستیک

دو نوع نوروم آکوستیک وجود دارد: شکل پراکنده و شکل مرتبط با سندرمی به نام نوروفیبروماتوز نوع ۲ (NF2). NF2 یک اختلال ارثی است که با رشد تومورهای غیرسرطانی در سیستم عصبی مشخص می‌شود. نوروم‌های آکوستیک شایع‌ترین این تومورها هستند و اغلب در سن ۳۰ سالگی در هر دو گوش ایجاد می‌شوند.

NF2 یک اختلال نادر است. این تنها ۵ درصد نورومای آکوستیک را تشکیل می‌دهد. این بدان معنی است که اکثریت قریب به اتفاق شکل پراکنده هستند. پزشکان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث شکل پراکنده می‌شود. یکی از عوامل خطر شناخته شده برای نوروم آکوستیک، قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای تابش، به ویژه در ناحیه سر و گردن است.

تشخیص نوروم آکوستیک

تشخیص نوروم آکوستیک اغلب در مراحل اولیه دشوار است، زیرا علائم و نشانه‌ها ممکن است به راحتی از بین بروند و در طول زمان به کندی ایجاد شوند. علائم شایع مانند کم‌شنوایی نیز با بسیاری از مشکلات دیگر گوش میانی و داخلی همراه است. پس از پرسیدن سوالاتی در مورد علائم فرد، پزشک معاینه گوش انجام می‌دهد. پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کند:

تست شنوایی (ادیومتری). در این تست که توسط متخصص شنوایی (شنوایی شناس) انجام می‌شود که شنوایی سنج طیفی از صداها با تن‌های مختلف را ارسال می‌کند و از فرد می‌خواهد که هر بار که صدا را می‌شنوید آن را اطلاع دهید. هر لحن در سطوح ضعیف تکرار می‌شود تا متوجه شوید که چه زمانی به سختی می‌شنوید. شنوایی سنج همچنین ممکن است کلمات مختلفی را برای تعیین توانایی شنوایی فرد ارائه دهد.

تصویربرداری. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) با رنگ کنتراست معمولاً برای تشخیص نوروم آکوستیک استفاده می‌شود. این تست تصویربرداری می‌تواند تومورهایی به قطر ۱ تا ۲ میلی متر را تشخیص دهد. اگر ام‌آر‌آی در دسترس نباشد یا به دلایلی نمی‌توانید اسکن ام‌آر‌آی انجام دهید، ممکن است از توموگرافی کامپیوتری (CT) استفاده شود. با این حال، سی‌تی‌اسکن ممکن است تومورهای بسیار کوچک را از دست بدهد.

درمان تومور عصب شنوایی

درمان تومور عصب شنوایی به روش‌های زیر انجام می‌شود:

جراحی نوروم آکوستیک 

برداشتن تومور با جراحی توسط جراح مغز و اعصاب مجرب یکی از گزینه‌های درمان نورومای آکوستیک است. درمان نوروم آکوستیک فرد به موارد زیر وابسته است:

• اندازه و رشد نوروم آکوستیک
• سلامت کلی فرد
• شدت علائم

برای درمان نوروم آکوستیک، پزشک ممکن است یک یا چند گزینه از سه گزینه بالقوه را پیشنهاد دهد: نظارت، جراحی یا پرتودرمانی.

نظارت

اگر نوروم آکوستیک کوچکی دارید که رشد نمی‌کند یا رشد آن بسیار کند است و علائم یا نشانه‌های کمی ایجاد می‌کند یا اصلاً وجود ندارد، ممکن است فرد و پزشک تصمیم بگیرید که آن را تحت نظر بگیرید. اگر وی یک فرد مسن است یا کاندید مناسبی برای درمان تهاجمی‌تر نیستید، نظارت بر روی تومور ممکن است توصیه شود.

پزشک فرد ممکن است به فرد توصیه کند که به طور منظم آزمایش‌های تصویربرداری و شنوایی، معمولاً هر ۶ تا ۱۲ ماه، برای تعیین اینکه آیا تومور در حال رشد است یا خیر، انجام دهید. اگر اسکن‌ها نشان دهند که تومور در حال رشد است یا اگر تومور علائم پیشرونده یا مشکلات دیگری ایجاد کند، ممکن است نیاز به درمان داشته باشید.

عمل جراحی

ممکن است برای برداشتن نوروم آکوستیک به جراحی نیاز داشته باشید، به خصوص اگر تومور دارای ویژگی‌های زیر است:

• در حال رشد است.
• تومور بسیار بزرگ است.
• تومور باعث ایجاد علائم در فرد شده است.

بسته به اندازه تومور، وضعیت شنوایی و سایر عوامل، جراح ممکن است از یکی از چندین تکنیک برای برداشتن نوروم آکوستیک استفاده کند.

هدف از جراحی برداشتن تومور و حفظ عصب صورت برای جلوگیری از فلج صورت است. برداشتن کل تومور ممکن است در موارد خاصی امکان پذیر نباشد – برای مثال، اگر تومور خیلی نزدیک به بخش‌های مهم مغز یا عصب صورت باشد.

جراحی برای نوروم آکوستیک تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد و شامل برداشتن تومور از طریق گوش داخلی یا از طریق دریچه‌ای در جمجمه است.

گاهی اوقات، در صورتی که شنوایی، تعادل یا اعصاب صورت در حین عمل تحریک شده یا آسیب ببینند، برداشتن تومور با جراحی ممکن است علائم را بدتر کند. شنوایی ممکن است در سمتی که در آن جراحی انجام می‌شود از بین برود و تعادل معمولاً به طور موقت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. عوارض ایجاد شده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

نشت مایع مغزی نخاعی از طریق زخم یا بینی

• از دست دادن شنوایی
• ضعف یا بی حسی صورت
• صدای زنگ در گوش
• مشکلات تعادل
• سردرد مداوم
• به ندرت، عفونت مایع مغزی نخاعی (مننژیت)
• به ندرت، سکته مغزی یا خونریزی مغزی

پرتو درمانی

انواع مختلفی از پرتودرمانی برای درمان نوروم آکوستیک استفاده می‌شود:
رادیوسرجری استریوتاکتیک پزشک ممکن است یک نوع پرتودرمانی به نام جراحی رادیو تاکتیک استریوتاکتیک را توصیه کند. اگر تومور کوچک باشد (قطر کمتر از ۲.۵ سانتی‌متر)، یک فرد مسن هستید یا به دلایل سلامتی نمی‌توانید جراحی را تحمل کنید، اغلب از آن استفاده می‌شود.

رادیوسرجری استریوتاکتیک، مانند رادیوسرجری گاما نایف، از پرتوهای گامای بسیار ریز برای رساندن دوز دقیق پرتودهی به تومور بدون آسیب رساندن به بافت اطراف یا ایجاد برش استفاده می‌کند.

هدف از رادیوسرجری استریوتاکتیک متوقف کردن رشد تومور، حفظ عملکرد عصب صورت و احتمالاً حفظ شنوایی است. ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد تا متوجه اثرات رادیوسرجری شوید. پزشک پیشرفت فرد را با مطالعات تصویربرداری بعدی و آزمایش‌های شنوایی کنترل می‌کند. خطرات رادیوسرجری عبارتند از:

• از دست دادن شنوایی
• صدای زنگ در گوش
• ضعف یا بی حسی صورت
• مشکلات تعادل
• رشد تومور

رادیوتراپی استریوتاکتیک رادیوتراپی استریوتاکتیک تکه تکه شده (SRT) دوز کمی از اشعه را طی چند جلسه به تومور می‌دهد. SRT برای مهار رشد تومور بدون آسیب رساندن به بافت مغز اطراف انجام می‌شود.
درمان پرتو پروتون. این نوع پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی از ذرات با بار مثبت به نام پروتون استفاده می‌کند. پروتون‌ها در دوزهای هدفمند به ناحیه آسیب دیده برای درمان تومورها و به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض تشعشعات در ناحیه اطراف تحویل داده می‌شوند.

درمان حمایتی

علاوه بر درمان برای حذف یا توقف رشد تومور، پزشک ممکن است درمان‌های حمایتی را برای رفع علائم یا عوارض نوروم آکوستیک و درمان آن، مانند سرگیجه یا مشکلات تعادل، توصیه کند. کاشت حلزون شنوایی یا سایر روش‌های درمانی نیز ممکن است برای درمان کم شنوایی توصیه شود.